Posted on 16 feb 2021

/ off

TURSKA – Kajseri (Kayseri)

**Kajseri (*Kayseri)***

u središtu Anadolije…

Sa vrha restorana s panoramskim vidicima na grad, uživali smo u pogledu na vizantijsku tvrđavu (Kayseri Kalesi) u centru Kajserija sazidanu od crnog, vulkanskog lamena, uz ukus mantija (manti) – turskih raviola punjenih mlevenom junetinom u sosu od jogurta, belog luka i aleve paprike – jelom koje potiče iz ovih krajeva. Nakon nekoliko sati leta pristigli smo u sam centar Turske – anadolsku visoravan visine 1054 metara, u podnožje planine-vulkana Erdžijes (Erciyes Dağı, 3917 m), oko 70 km istočno od bajkovite Kapadokije, na nekadašnjem Putu svile. U izuzetno prostranoj kotlini nadomak vulkana – danas čuvenog skijališta, smestio se Kajseri – nekadašnja antička Cezareja (Caesarea), grad od milion i po stanovnika poznat po veoma zanimljivoj srednjovekovnoj seldžučkoj arhitekturi nastaloj za vreme Ikonijskog sultanata (Rum Selçuklu Devleti), sazidanoj od vulkanskog kamena koji je pre nekoliko miliona godina iz grotla izbacio obližnji Erdžijes. Osim po arhitekturi, Kajseri je poznat i kao jedan od velikih centara trgovine – mesto najvećeg bazara u Turskoj nakon istanbulske Kapali čaršije, i najtvrđih trgovaca Turske. Slično vicevima o Piroćancima, širom zemlje zbijaju se šale upravo na njihov račun!

Kajseri, centar grada u cik zore © Ivana Dukčević

OVDE pogledajte jutarnju panoramu centra Kajserija, snimljenu s vrha Hotela Wyndham Grand

Kajseri, religiozni kompleks Hunat Hatun Külliyesi koji je podigla nekadašnja vizantijska princeza, potonja sultanija, supruga seldžučkog sultana Aladina Kejkubada I (XIII vek) © Ivana Dukčević

Kajseri, planina-vulkan-skijalište Erdžijes (3917 m) u oblacima © Ivana Dukčević

Tekst i fotografije deo su publikovane knjige „Umetnost putovanja“(ISBN 978-86-7963-499-3) u izdanju Samizdata B92, i knjige-vodiča o Turskoj (ISBN 978-86-7722-422-6), i zaštićeni su Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik Republike Srbije, br. 104/2009 i 99/2011. Nije dozvoljeno kopiranje, niti objavljivanje teksta, delova teksta, i fotografija, bez dozvole autora (Ivana Dukčević), i izdavača (za Samizdat B92 – Veran Matić).

Kajseri, religiozni kompleks Hunat Hatun Külliyesi – seldžučko turbe vizantijske princeze Mahperi, potonje sultanije Hunat Hatun © Ivana Dukčević

OVDE pogledajte snimak unutar džamije kompleksa Hunat Hatun Külliyesi

Bazar u Kajseriju – stari karavansaraj unutar jednog dela bazara, gde se i danas odvija trgovina i merenje vune na veliko. Najčešća vrsta anadolske ovce je velika Ak Karaman, bela sa nekoliko crnih „fleka“.

.Pokriveni bazar u Kajseriju, najveći je nakon istanbulske Kapali čaršije © Ivana Dukčević

Kajseri, centar grada © Ivana Dukčević

Nakon peroida procvata u doba Asiraca i Hetita (XX – XIII vek pre naše ere), Rimljana i kasnije Vizantije, grad su u XII veku osvojili Turci Seldžuci, vek kasnije Mongoli, a u XV veku Turci Osmanlije. Grad od oko 1,6 miliona stanovnika čuven je po veoma zanimljivoj seldžučkoj arhitekturi iz XII i XIII veka, podignutoj od crnog kamena vulkanskog porekla.

OVDE pogledajte video snimljen u tvrđavi Kajserija

Prvu tvrđavu na mestu današnje Kayseri Kalesi, podigao je rimski imperator Gordijan III, u III veku naše ere. Iako je grad u istom veku i razoren – nakon osvajanja vojske čuvenog persijskog cara Šapura I (vladara dinastije Sasanida), u IV veku patrijarh Vasilije je na ovom mestu osnovao prvu hrišćansku episkopiju. Tokom vladavine vizantijskog cara Justinijana (VI vek), tvrđava je obnovljena i dograđena. Do pre nekoliko godina – dok nije potpuno renovirana, u tvrđavi se nalazio mali bazar – tezge sa prodavnicama. Zapadno od tvrđave smestio se tradicionalni bazar Kapali čaršija (Kapali Çarşı) – nakon istanbulskog najveći bazar Turske, karavan saraj, Bedesten i Vezir Hanı (Vezirov han), odmah pored Nove džamije (Yeni Camii).

Kajseri, spomenik Mustafi Kemalu – Ataturku, u centru grada © Ivana Dukčević

Kajseri, u tvrđavi © Ivana Dukčević

Kajseri, kod tvrđave © Ivana Dukčević

Seldžučko nasleđe

S obzirom da su Sedžuci vladali centralnim i istočnim delom Anadolije, Kajseri je poznat po mnogobrojnim seldžučkim kumbetima (kümbet – mauzolej, tj. turbe koje samostalno stoji, a ne u okviru religijskog kompleksa). Nastali tokom XII i XIII veka, veliki broj njih danas se nalazi na najneobičnijim mestima u sred grada – na kružnom toku moderne saobraćajnice projektovane tako da kumbet nalik spomeniku ostane u sredini, ili na ostrvu – prostoru između dva smera bulevara, na primer. Zbog ovog, Kajseri u šali zovu i „grad kumbeta“.

Istočno od tvrđave, preko puta ulice koja vodi ka južnom delu grada (Seyyıd Burhanettin Bulv), nalazi se prvi seldžučki religijski kompleks podignut u Anadoliji. Pod nazivom Hunat Hatun Külliyesi, sazidan je davne 1237. godine kao ostavština plavokose Mahperi, ćerke hrišćanskog guvernera Alanje. Mahperi je kao nevesta, bila deo očevog mirovnog ugovora sa čuvenim seldžučkim sultanom Aladinom Kejkubadom I (Alâeddin Keykûbad I, 1188-1237), nakon što je njegova vojska prodirući sve više u vizantijsku teritoriju osvojila ovaj primorski gradić, pridodavši ga svom sultanatu. Kompleks se sastoji iz čaršije – bivše medrese (Hunat Hatun Çarşısı), džamije (Hunat Hatun Camii), hamama i turbeta. Supruga jednog od najpoznatijih seldžučkih sultana koja je udajom dobila tursko ime Hunat Hatun, bila je majka narednog sultana Kejhusreva II (Keyhüsrev II).

U blizini se nalaze i dva veoma samostalna turbeta – tj. kumbeta, ukrašena u kamenorezu: Döner Kümbet turbesi i Emir Ali Pişnev turbesi, a nekoliko minuta pešice od centra i Gevher Nesibe Hastanesi, religiozni kompleks sa bolnicom (Darüşifa) seldžučke princeze, iz 1210. godine.

Kajseri, tvrđava © Ivana Dukčević

Kajseri, Döner Kümbet turbesi © Ivana Dukčević

Kajseri, jedno od mnogobrojnih kumbeta u gradu © Ivana Dukčević

Gevner Nesibe Hastanesi Kitabesi – seldžučka bolnica iz XIII veka, podignuta pod patronatom istoimene princeze © Ivana Dukčević

Gevner Nesibe Hastanesi Kitabesi – osmougaona zvezda, čest je motiv seldžučkih ornamenata, i predstavlja 8 univerzalnih pojmova: milost, velikodušnost, lojalnost, strpljenje, saosećanje, istinitost, tajnovitost i aleluja – pohvala Gospoda © Ivana Dukčević

Gevner Nesibe Hastanesi Kitabesi – seldžučka umetnost i arhitektura, vidno je pretrpela uticaj persijske, što se vidi i na slici gde su Turci Seldžuci prikazani u umetničkom stilu koji je zastupljen u persijskim palatama Irana © Ivana Dukčević

Hrišćansko nasleđe

Širom Turske – nekadašnje Male Azije, nalazi se veliki broj ranohrišćanskih, grčkih, jermenskih, gruzijskih i sirijskih crkvi i manastira. I u Kajseriju ih ima nekoliko. Jedna od njih – jermenska Bogorodičina crkva (Meryem Ana Kilisesi) iz XVII veka, pretvorena je u predivnu gradsku biblioteku. Na svodovima i na obodu centralne kupole nekadašnje crkve, još uvek su vidljivi ostaci fresaka i natpisi na jermenskom alfabetu.

OVDE pogledajte snimak unutar crkve, danas biblioteke

Ukoliko tokom šetnje gradom ogladnite, u Kajseriju probajte turske raviole – mantı (manti), specijalitet koji potiče iz ovih krajeva. Osim mantija, tu je i ljutkasti sudžuk – kobasice koje su specifične za ovaj region, kao i pastırma – lokalna, goveđa pečenica. Iz Kajserija, mnogi turisti se vraćaju sa tepisima za koje se tvrdi da su kvalitetniji i jeftiniji od ponude u turističkim centrima Turske.

Mantı – „turske raviole“, potiču iz Kajserija. Punjene su mlevenim mesom, u sosu od jogurta sa belim lukom i alevom paprikom © Ivana Dukčević

Širom Turske, Kajseri je poznat po ljutkastim goveđim kobasicama – sudžuku, i po pastirmi – goveđoj pečenici © Ivana Dukčević

U predgrađu Kajserija nalazi se stari deo grada Talas, čije kuće još uvek odolevaju zubu vremena, iako ih je sve manje. U poslednjih nekoliko godina, u njima su otvorene kafeterije i galerije kako bi privukle turiste, ali i lokalce. U kvartu kamenih kuća nalik onim u susednoj Kapadokiji, nalazi se i istorijsko zdanje – Yaman Dede Kültür ve Sanat Evi, dom poznatog stanovnika hrišćanskog porekla i preobraćenika u islam, koji je kasnije postigao veliki uspeh kao sudija u Istanbulu zbog čega je njegova rodna kuća danas pod zaštitom države i nalik je malom etnografskom muzeju.

U okolini…

Magistralom oko 25 km južno od grada, dospećete do podnožja planine – vulkana Erdžijesa (Erciyes Dağı, 3917 m) sa čijih se obronaka pružaju sjajni panoramski pogledi na Kajseri. Tokom leta i kasnog proleća, mnogi planinari kreću put ove nepristupačne i gole planine, na čijim se najvišim vrhovima sneg beli tokom gotovo cele godine. Na planini Erdžijes postoji i skijalište Erciyes Zümrüt – Erciyes Kayak Merkezi (Erciyes Ski Resort), do kojeg se iz Kajserija stiže za samo 20 minuta novim autoputem. Ski staze nalaze se na nadmorskoj visini između 2200 i 3400 metara. Na skijalištu je popularno i noćno skijanje.

25 km istočno od grada Kajserija nalazi se selo Agirnas poznato je po uklesanim kućama, čija je podzemna kvadratura gotovo ista kao i ona u nadzemnom delu. Osim osnovne namene – da se unutar podzemnog dela u njima stanovništvo na duže vreme sakrije u slučaju prolaska osvajača, ispod zemlje su postojale i radionice za izradu baruta od golubljeg izmeta, za koji je ustanovljeno da osim što je kvalitetno đubrivo, da je i veoma eksplozivno. Selo Agirnas je najpoznatije kao rodno mesto Mimara Sinana, najčuvenijeg inženjera i arhitekte Osmanskog carstva, poturčenog Grka. Navodno je živeći u čudesnim kućama sa nadzemnim i podzemnim delovima (nalik onim u vulkanskom tufu, u obližnjoj Kapadokiji), dečak još od malena razvio osećaj za građevinarstvo i arhitekturu.

Oko 22 km severoistočno od Kajserija nalazi se arheološko nalazište Kultepe (Kültepe), mesto jednog od najvećih antičkih tumulusa (monumentalnih grobnica) u Turskoj. Neki od najstarijih pisanih dokumenata Anadolije pronađeni su na ovom mestu (oko 15 000 glinenih tablica), od kojih se mnoge nalaze u Muzeju Kajserija (u ulici Kışla Caddesi) i Muzeju anadolijskih civilizacija, u Ankari.

Kajseri Turska, Kajseri Turska, Kajseri Turska, Kajseri Turska, Kajseri Turska, Kajseri Turska

Kapadokija i centralna Anadolija