.
.
.
Kordoba
Najveći i najprosperitetniji grad Evrope u X veku
.
.
.
.
150 kilometara autoputem istočno od najjužnije granice s Portugalom, stigli smo u špansku oblast Andaluziju i u njoj jedan od najlepših i najzanimljivijih gradova Španije – Kordobu. Kraj njenih blistavo belih kuća u starom gradskom jezgru, okićenih saksijama sa cvećem koje vise na fasadama, neizostavno morate proći. Skoro svaka uličica čini se lepšom od prethodne, ponosno ističući nekadašnji stepen važnosti koji je Kordoba imala po nastanku Al Andaluza kada je bila njena prestonica, i kasnije, u Doba Otkrića.
.
.
 |
| Kordoba, lokal „El Mala Cara„, u prevodu „Durenje“ © Ivana Dukčević |
.
Kordoba, Velika džamija „Meskita“ (Mezquita), VIII – X vek (UNESCO) © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Kordoba, patio – unutrašnje dvorište © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Kordoba, patio © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Kordovski kalifat (929 – 1031) u zelenoj boji (izvor: Wikipedia), takođe nosi naziv Al Andaluz. Pre toga, počev od 756. godine, Kordoba je bila prestonica emirata, dok se 929. emir-sultan Abd al-Rahman III nije proglasio kalifom
.
.
.
.
.
Tekst i fotografije deo su publikovane knjige „Umetnost putovanja“ (ISBN 978-86-7963-499-3) u izdanju Samizdata B92, i vodiča o Španiji (ISBN 978-86-7722-374-8), i zaštićeni su Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik Republike Srbije, br. 104/2009 i 99/2011. Nije dozvoljeno kopiranje, niti objavljivanje teksta, delova teksta, ni fotografija, bez dozvole autora.
.
.
.
.
Za razliku od Sevilje, jedan drugi grad na reci Gvadalkivir – Kordoba (ili Kordova) nešto je duže odlevala napadima hrišćana (do 1256). Malo se zna o tome da je prestonica Kordovskog kalifata (929 – 1031), u X veku i pod vlašću Mavara bila centar kulture i najveći grad Evrope (oko 450.000 stanovnika), mesto gde su Evropljani iz „mračnog srednjeg veka“ katoličanstva dolazili da izučavaju antičke grčke i rimske spise koje je hriščanstvo prethodno zabranilo, a islam sačuvao. Kako bi izučavali Aristotela, ali i knjige iz oblasti nauke i medicine Evropljani su učili arapski – najpopularniji strani jezik Evrope IX i X veka.
.
Kordoba je danas manji grad u kojem se kao i u ostatku gradova Andaluzije – Sevilji i Granadi na primer, može videti veoma velika jevrejska četvrt Huderija (La Juderia), Sinagoga iz 1315. godine – jedna od tri najznačajnije u zemlji, ulični bazar Zoko (Zocco, od arapskog „souk“) – nekadašnje pijačno središte grada, kao i Arapska kupatila (Los Baños Califales Arabes). Najočuvaniji deo Kordobe smešten je u blizini velikog rimskog mosta Puente Romano, koji je još uvek u upotrrebi jer je kao jedan od retkih u ovom delu reke tokom vekova redovno održavan. Preko mosta, sa druge strane reke vidi se kula Torre de la Calahorra (danas Muzej tri kulture – hrišćanstva, islama i judaizma). Blizu kapije Puerta del Puente (Kapija mosta) iz 1571, podignute umesto mavarske (povodom prve posete kralja Felipea II), uzdiže se ogromno, velelepno zdanje Velike džamije Kordobe. Na španskom jednostavno „Džamija“ (Mezquita), a na arapskom originalu – Aljama džamija, nalik mavarskim spomenicima Granade i Sevilje danas je muzej na listi UNESCO-ve svetske kulturne baštine i jedan od najposećenijih kulturno-istorijskih spomenika južne Španije.
.
.
 |
| Kordoba © Ivana Dukčević |
.
.
 |
| Kordoba – bele kuće i cvetni balkoni © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
Kordoba – iza je kuća u kojoj je jedno vreme živeo Migel de Servantes (Servantesov deda – poreklom Jevrejin, bio je čuveni kordovski advokat, u XVI veku) © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Kordoba – filigranski, srebrni nakit © Ivana Dukčević
.
.
.
.
.
.
.
.
Staro jezgro grada i Velika džamija (Mezquita) UNESCO
.
.
Zidana između VIII i X veka, a podignuta na temeljima postojeće vizigotske (Svetog Vinsenta, iz VI veka) jedna je od umetnički i arhitektonski najdivnijih starih džamija sveta. Za razliku od njenih često kitnjastih potonjih naslednica, unutrašnjost ove sjajne građevine iz perioda Omejadskog kalifata (poreklom iz Sirije), čini jednostavna – nepregledna šuma 850 crveno-belih lukova na stubovima, koji stojeći nepomično deluju impresivno u polutami ogromnog praznog prostora površine čak 22 250 m2. Kada su tokom rekonkiste (ponovnog osvajanja Španije od Mavara) Španci osvojili Kordobu, u središnji deo džamije bukvalno je umetnuta katolička crkva sa oltarom od zlata i dragog kamenja, kao dokaz o moći nakon Kolumbovih otkrića. Zanimljivo je da je sam španski kralj, videvši zlaćanu crkvu unutar džamije navodno strogo prekorio arhitekte koji su po njegovom mišljenju „umetnuvši crkvu u džamiju estetski uništili Meskitu, predivno mavarsko arhitektonsko dostignuće“. Najznačajniji deo unutrašnjosti džamije je mihrab koji se nalazi na njenom južnom zidu, kao i Patio de los Naranjos (Bašta pomorandži) sa fontanama i lukovima uz spoljne zidove – obavezan detalj svake velike džamije Al Andaluza, u vidu simetričnih, malenih drvoreda pomorandži.
.
.
.
Velelepno zdanje Velike džamije Kordobe, površine 4 fudbalska stadiona, sa katoličkom crkvom umetnutom u XIII veku, unutar središnjeg dela. Unutrašnje dvrorište pomorandži (Patio de los Naranjos), obavezan je detalj svih džamija Al Andaluza (Photo: Toni Castillo Quero, izvor: Wikipedia)
.
.
.
.
Kordovska Velika džamija – Mezquita
.
.
.
.
Kordovska Velika džamija – Mezquita, oslikani delovi svetaca dodati su posle XIII veka, kada su hrišćani osvojili Kordobu i pretvorili džamiju u crkvu © Ivana Dukčević
.
 |
| Džamija Mezqiuta © Ivana Dukčević |
.
.
 |
| Mihrab u Velikoj džamiji Kordobe © Ivana Dukčević |
.
.
Omejadski kalifat (žuto) u VIII veku
.
.
.
 |
| Katolička crkva sazidana unutar džamije, po dolasku Španaca © Ivana Dukčević |
.
.
.
Molino de Martos i Molino de la Alegria, samo su dva od nekoliko ogromnih, drvenih arapskih mlinova (arap. Noria) iz VIII – X veka na Gvadalkiviru, uzvodno i nizvodno od rimskog mosta, koji još uvek postoje u tragovima (mlinski točak je u Evropu stigao zahvaljujući Arapima koji su ih preuzeli od Persijanaca, a ovi možda od Kineza). Osim u Kordobi, najočuvaniji srednjovekovni arapski mlinovi postoje još u Hami, u SIriji (VII vek). Najočuvaniji i najbliži centru, drveni točak Molino de la Albolafia (Albolafia noria) pedesetak metara uzvodno od mosta Puente Romano uronio je u gusto šipražje drveća koje je izraslo u plićaku na obali reke. Gvadalkivir je ovde smeđe-okerast, plitak i pun mulja, i verovatno zbog toga ima tendenciju da vremenom stvara mnogo malih ada na reci, na kojima je zbog prisustva vode niklo rastinje.
.
.
Nešto dalje uz reku se uzdižu zidine iza kojih se nalazi jedna od palata čuvenih španskih vladara, kraljice Izabele od Kastilje i kralja Ferdinanda Drugog od Aragona – Alcazar de los Reyes Cristianos – Palata hrišćanskih kraljeva. Iako vidno inspirisana mavarskom arhitekturom, ova palata je skoro u potpunosti delo hrišćana, koji su na kraju i živeli u njoj. Čak i ono što je u palati bilo poreklom mavarsko – komplikovan irigacioni sistem koji je putem arapskih mlinova uzimao vodu iz Gvadalkivira i navodnjavao božanstvene palatne vrtove, kraljica Izabela je naredila da se ukloni jer je noću pravio buku od koje nije mogla da zaspi!
.
.
.
.
.
 |
| Kordoba, Puente Romano – starorimski most na reci Gvadalkivir © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
 |
| Kordoba, arapski mlinovi iz VIII – X veka, na reci Gvadalkivir, najstariji na tlu Evrope © Ivana Dukčević
Mlinovi Al Andaluza (VIII – X vek) predstavljaju izum koji je – iako delimično i u drugačijem obliku, bio poznat i u vreme antičkog Rima (Barbegal, Francuska – sistem mlinova sa akvaduktom, I – III vek), u Evropu stigao sa Istoka, verovatno iz Persije. Najstariji postojeći mlinovi oblika koji nam je poznat – iz VII veka, nalaze se u Hami, u SIriji. Najveći doprinos iz oblasti mašinstva – mehanike i hidraulike, pripada arapskom naučniku Badiuzaman Abul-Iz ibn Ismail ibn Razaz Džazariju (skraćeno – Al Džazari) iz XII veka, poreklom iz današnjeg DIjarbakira na jugoistoku Turske. Njegovi izumi korišteni su pri pronalasku parne mašine i motora sa unutrašnjim sagorevanjem. Smatra se jednim od rodonačelnika savremenog mašinstva, a izmislio je i prvu „spravu za vađenje krvi“. |
.
Kordoba je najlepša polovinom maja, kada se na zidovima i u unutrašnjim dvorištima kuća u starom delu grada organizuje sedmodnevna izložba cveća – Cordoba Patio Festival. Svaki zid i svaki mali patio tada su prepuni osilkanih keramičkih saksija sa raznovrsnim cvećem, koje ravnomerno raspoređeno visi okačeno na zidovima kuća celom dužinom ulice. Nalik cvetnim tapetama, šarene saksije sa baštenskim cvećem čine divan kontrast blistavoj belini kordovskih domova. Na kraju nedeljne izložbe, specijalni žiri koji je prošetavši pregledao sva dvorišta, proglašava najlepše od svih. U nekim ulicama i tokom ostatka godine na zidovima često vise saksije sa cvećem ostale od festivala, na primer u slepoj ulici odmah do Džamije – Meskite koja se i zove „Ulica cveća“ – Callejon de las Flores, ali i u delu oko ulice San Basilio i kod Zoco bazara.
.
I u Kordobi, kao i Sevilji, turiste koji to žele mogu da se voze kočijama (coche de caballos) koje se najčešće nalaze u blizini Džamije – Meskite, ili neposredno pored najpoznatijih kapija starog dela grada Puerta de Al-Hakam II i Puerta Al-Mansur, ili kod glavne kapije ulaza u stari grad – Puerta de Almodovar. (Reč „almodovar“ je arapskog porekla: „al-mudawwar„, i znači „kružna tvrđava“).
.
.
.
 |
| Kordoba, gradske zidine kod kapije Puerta de Almodovar © Ivana Dukčević |
.
.
 |
| Kordoba, nekadašnja Jevrejska četvrt, sa sinagogom © Ivana Dukčević |
.
.
 |
| Kordoba, Davidova zvezda na prozoru u jevrejskoj četvrti © Ivana Dukčević |
.
.
.
Sedam kilometara zapadno od Kordobe nalaze ostaci palate po imenu Medinat al Zahra ili Medina Azahara (Cordoba La Vieja – „stara Kordoba“). Ovaj veliki palatni kompleks koji još nazivaju i „Versajem srednjeg veka“ – jedan od najvećih i najstarijih na tlu Evrope, sazidao je 941. godine kalif Abd-Al-Rahman Treći i nazvao ga po svojoj omiljenoj ženi – miljenici Zari (Zahra).
.
 |
| Beskrajne plantaže maslina u Andaluziji, najveće u Evropi © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
Španija Kordoba, Španija Kordoba, Španija Kordoba. Španija Kordoba, Španija Kordoba, Španija Kordoba, Španija Kordoba
.
.
.