Posted on 23 okt 2023

/ off

ALŽIR – prestonica Alžir

ALŽIR

u šetnji prestonicom

Na poziv Ambasade Alžira u Srbiji, i u organizaciji Ministarstva turizma Narodne Demokratske Republike Alžir i Nacionalne turističke organizacije Alžira (ONAT), krajem septembra i početkom oktobra 2023. godine, boravila sam u Alžiru – Al Džazairu ili Al Džaziri (al-Jazāʾir, ili al-Dzāyīr), na arapskom: “veliko ostrvo”), najvećoj državi Afrike, i desetoj najvećoj na svetu. Zemlja u kojoj Sahara čini 4/5 njene ukupne površine, ima čak sedam mesta koje je zaštitio UNESCO i mnogo toga da ponudi posetiocima. Turizam čini tek 0,1% nacionalnog dohotka, te Alžirci s pravom žele da to promene. Kada je u julu 1962. godine, nakon osam godina Rata za nezavisnost od Francuske, Alžir proglasio nezavisnost, Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija – članica novoosnovanog Pokreta nesvrstanih, bila je prva zemlja koja ih je priznala. U stvari, u danas najvećoj državi Afrike, nezavisnost je proglašena 5. jula, ali je ostalo zabeleženo da je Tito priznao nezavisan Alžir tri dana ranije. Alžirci to nikada nisu zaboravili. Tri godine ranije, u jeku rata, Josip Broz je u Beogradu organizovao tajnu konferenciju gde su se prvi put srele dve strane – predstavnici revolucionarnog Narodnooslobodilačkog pokreta Alžira i vlasti Francuske. Tito je tada doneo odluku da svog ličnog snimatelja, Stevana Labudovića, koji je radio za Filmske novosti i pratio ga na svim njegovim zvaničnim putovanjima, pošalje na alžirsko-tunišku granicu, gde su se vodile borbe, kako bi iz prve ruke snimio užase rata, i prekinuo tadašnju francusku propagandu. Iako je bilo predviđeno da na ratištu provede najviše tri meseca, Labudović je u zemlji razorenoj borbama ostao tri godine, sve do kraja, i postao veliki prijatelj samostalnog Alžira. Tek 2022. godine, Emanuel Makron je bio prvi francuski predsednik koji je prisustvo Francuske u Alžiru nazvao kolonijalizmom.

Spomenik mučenicima (palim borcima) u Ratu za nezavisnost od Francuske © Ivana Dukčević

Trg mučenika (palih boraca), u podnožju Kazbe i na početku Bulevara Ernesta Če Gevare © Ivana Dukčević

Stanovnici Alžira imaju perde na terasi, nalik debelim zavesama, koje prebacuju preko ograde terase kako bi imali privatnost i odbranili se od sunca © Ivana Dukčević

Šetalište pored mora © Ivana Dukčević

Pogled na donji bulevar i železničku stanicu, s vrha Bulevara Ernesta Če Gevare © Ivana Dukčević

Tekst i fotografije, zaštićeni su Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik Republike Srbije, br. 104/2009 i 99/2011. Nije dozvoljeno kopiranje, niti objavljivanje teksta, delova teksta, niti fotografija, bez dozvole autora.

Na vrhu brda severno od grada, nalazi se Crkva Bogorodice Afričke (Basilique Notre-Dame d’Afrique), iz 1872. godine © Ivana Dukčević

Alžir © Ivana Dukčević

Ulični kandelabri © Ivana Dukčević

Bulevar Ernesta Če Gevare

Bulevar pored mora i arkade nekadašnjih lučkih skladišta – na vrhu arkada, vidi se ograda Bulevara Ernesta Če Gevare © Ivana Dukčević

Moderni spomenik ispred palate Palais des Rais © Ivana Dukčević

Blistavo-bela, starinska zdanja 4,5-milionske prestonice Alžira, podignuta u vreme francuske okupacije, smeštena su na padini brda, s fascinantnim, romantičnim pogledima na obalu i vode Mediterana. Između kosina strme padine, gradom prolaze široki bulevari oivičeni visokim, elegantnim palmama, i nalaze se skverovi sa zelenilom. Prestonica Alžira očarala me je još na samom dolasku u ovaj grad, dok smo se širokom avenijom vozili iz smera aerodroma, ka hotelu.

Osim stare Kazbe (UNESCO) na vrhu, najlepši i kulturno-istorijski najzanimljiviji delovi prestonice nalaze se duž obale mora, u podnožju starog dela grada, počev od Trga mučenika (palih boraca), Place des Martyrs. Na trgu, nalazi se stanica metroa istog naziva, nadomak travnate površine gde smo jednog četvrtka popodne, naišli na buvljak.

U neposrednoj blizini, pokriveni i ograđeni žicom, naziru se ostaci starorimskog naselja Ikosijum (Icosium), koji je u I veku nove ere, za vreme cara Vespazijana dobio status grada. Ulaz u arheološko nalazište nije moguć, ali se sa nekoliko strana, kroz žičanu ogradu vide ulične mačke, koje su delove antičkog grada prisvojile i u njemu, na dovoljnoj udaljenosti od ljudi, napravile stanište. Iz ovog razloga, ali i prilične zapuštenosti, ostaci antičkog grada nisu u reprezentativnom stanju.

Trg mučenika (palih boraca), u podnožju Kazbe i na početku Bulevara Ernesta Če Gevare © Ivana Dukčević

Trg mučenika (palih boraca) – Place des Martyrs i džamija Djamaʽa el Djedid © Ivana Dukčević

Merto stanica na Trgu Place des Martyrs © Ivana Dukčević

Trg mučenika (palih boraca) – Place des Martyrs i džamija Djamaʽa el Djedid © Ivana Dukčević

Trg Place des Martyrs – ostaci starorimskog Ikosijuma (Icosium) iz I veka © Ivana Dukčević

Alžir © Ivana Dukčević

Džamija Djamaʽa el Djedid na Trgu Place des Martyrs © Ivana Dukčević

Desetak metara južnije, trg završava u blizini obale mora, na platou sa gazebom, i džamijom Djama’a el Djedid, iz 1660. godine, odakle kreće jedna od najlepših ulica Alžira, Bulevar Ernesta Če Gevare (Boulevard Ernesto Che Guevara). Uzvišica kojom prolazi ulica, podignuta je iznad velikih arkada nekadašnjih skladišta obližnje luke, i paralelna je s ulicom koja u podnožju, vodi pored obale. Široki bulevar na uzvišici iznad mora i s pogledom na luku, projektovao je 1863. francuski arhitekta Šaserio (Charles-Frédéric Chassériau du Chiron). Probitni naziv ulice bio je Boulevard de l’Imperatrice (“Caričin bulevar”), da bi kasnije poneo naziv Boulevard de la Republique (“Bulevar Republike”). Pre francuske okupacije, duž obale nizale su se kuće u osmanlijskom stilu, uz utvrđenje koje je porušeno. Dana 18. septembra 1865, novu ulicu je svečano otvorio Napoleon III.

Bulevar Ernesta Če Gevare © Ivana Dukčević

Alžir, pogled na luku iz Bulevara Ernesta Če Gevare © Ivana Dukčević

Bulevar Ernesta Če Gevare – najskuplji stanovi u prestonici, s pogledom na more © Ivana Dukčević

Alžir, Bulevar Ernesta Če Gevare, Gradska kuća © Ivana Dukčević

Bulevar Ernesta Če Gevare, Centralna banka Alžira © Ivana Dukčević

Bulevar Ernesta Če Gevare, Parlament – Narodna skupština © Ivana Dukčević

Bočne ulice koje presecaju Bulevar Ernesta Če Gevare © Ivana Dukčević

Bulevar Ernesta Če Gevare © Ivana Dukčević

Između Bulevara Ernesta Če Gevare i bulevara pored mora © Ivana Dukčević

Bočne ulice koje presecaju Bulevar Ernesta Če Gevare © Ivana Dukčević

Nivo ulice iznad arkada, osmišljen je kao šetalište. S jedne strane bulevara nalazi se kompleks prelepih, belih stambenih zgrada najviše nalik onim u Marseju i Parizu, dok se duž suprotne strane ulice, uz ogradu pružaju prelepi pogledi na luku i na Mediteran. Kraj obale, osim luke i njenih lučnih skladišta, vidi se železnička stanica, čija je ograda ukrašena mozaicima koji prikazuju muškarce i žene u narodnim nošnjama Alžira. Iznad luke, u Aveniji Ernesta Če Gevare, nakon stambenih četvrti kreću da se nižu prelepa, grandiozna zdanja Predsedništva, Parlamenta, Gradske kuće, sedišta Narodne banke, sve do skvera gde bulevar završava, udaljava se od obale i ulazi u unutrašnjost grada.

Alžir, bulevar pored mora © Ivana Dukčević

Luka, trajekt Marsej-Alžir © Ivana Dukčević

Bulevar Če Gevare i paralelni bulevar pored mora, sa zgradom železničke stanice © Ivana Dukčević

Lučki lift, iz Bulevara Če Gevare © Ivana Dukčević

Alžirska luka – trajekt koji svakodnevno saobraća između Marseja i Alžira © Ivana Dukčević

Bulevar pored mora i arkade nekadašnjih lučkih skladišta – na vrhu arkada, vidi se ograda Bulevara Ernesta Če Gevare © Ivana Dukčević

Mural sa slikama poginulih Alžiraca, u Ratu za nezavisnost © Ivana Dukčević

Alžir, dekoracije na železničkoj stanici © Ivana Dukčević

Alžir, železnička stanica © Ivana Dukčević

Alžir, bulevar pored mora i arkade nekadašnjih lučkih skladišta © Ivana Dukčević

Nedaleko od ovog skvera kojim završava Bulevar Ernesta Če Gevare, odakle još jedan grandiozni bulevar praćen zelenim parkom, kreće uzbrdo, nalazi se veliko zdanje Glavne pošte, i nekoliko kafeterija s baštama, gde smo seli da popijemo kafu. Kafa sa mlekom, u Alžiru se služi s mlekom u šolji, i kafom iznad nje, u maloj šoljici s tacnom. S pogledom na Glavnu poštu i ulična svetla koja su krenula da se pale na vrhovima zanimljivih kandelabra, još jedan dan u prestonici tonuo je u noć. Kakav divan grad, gotovo bez stranaca. Da je nekim slučajem Alžir negde u Evropi, ulice grada i ovaj kafe, bili bi prepuni turista.

Alžir © Ivana Dukčević

Alžir, bašte kafeterija u centru © Ivana Dukčević

Alžir, kafa s mlekom © Ivana Dukčević

Glavna pošta © Ivana Dukčević

Alžir, ulični kandelabri © Ivana Dukčević

Alžir © Ivana Dukčević

Na drugom delu zaliva u odnosu na centar grada, pored širokog autoputa – bulevara koji vodi kroz grad, nalazi se Džamija Alžira (Djamaa el Djazaïr), gledano po površini koju zauzima (20.000 m2) – treća najveća džamija na svetu, posle Velike džamije u Meki, i one u Medini (Al-Masjid an-Nabawi). Gradnja džamije koja ima i najviši minaret na svetu, završena je 2019. godine. S obzirom da su u Alžiru, kao i kod nas, Kinezi najveći partneri države kada je u pitanju gradnja novih objekata (izgradili su međunarodni aerodrome u prestonici i zdanje Opere), i džamija je podignuta u saradnji sa kineskom i kasnije francuskom građevinskom kompanijom. Zanimljivo je da je na međunarodnom konkursu za dizajn nove džamije u julu 2008, pobedio nemački tim arhitekata i da je potpisivanju ugovora prisustvovala i tadašnja nemačka kancelarka, Angela Merker.

Dok mi je pričao o gradnji džamije, Imada sam upitala kolika je prosečna plata u Alžiru: “Oko 250 evra”, odgovara mi. Blizu Bulevara Če Gevare, kada smo autobusom prolazili jednom od unutrašnjih ulica sa velelepnim arkadama, isped automobila parkiranih sa obe strane, videla sam muškarce, kako stoje jedni pored drugih na određenoj udaljenosti – svako sa po velikim svežnjem papirnih novčanica, koje su nudeći ih, pokazivali. “Ulica je poznata kao crno tržište deviza”, kaže Imad, njome ne bi trebalo proći pešice.

Ulica-menjačnica, nije bila moj prvi susret sa promenom evra u alžirski dinar. Kada smo letom Er Alžira (Air Algerie) iz Pariza, sleteli u prestonicu, bila sam jedina u grupi koja je htela da određenu, manju sumu novca promeni u lokalnu valutu. Pored vozača iz ministarstva koji nas je dočekao, i sačekao da svi završimo s pasoškim formalnostima, stalno se vrteo mlađi muškarac, za kojeg se ispostavilo da retkim strancima koje je nepogrešivo i odmah primetio, menja novac. “U banci je kurs za 100 evra, 14.400 alžirskih dinara”, kaže mi, dok me ostatak grupe odgovara da kod njega promenim evre: “a kod mene je kurs 18.000”. Za kurs u banci nije lagao, a i dinari su bili pravi – platili su nam kafu i po neki suvenir, na Sajmu turizma, narednog dana.

Međutim, kada smo tri dana kasnije, sa istog aerodroma lokalnim letom stigli do grada Gardaje u Sahari, i kada sam na bazaru, po preporuci lokalnog vodiča krenula da promenim još novca kod trgovca u prodavnici tepisima, isprva sam pomislila da se ne razumemo. Na digitronu je pisalo “21.700 (dinara)”, a moj veoma bazični francuski nije bio dovoljan za sporazumevanje po ovom pitanju. Vadim novčanicu od 50 evra, komentarišem da je u pitanju nesporazum i pokazujem da ne želim da menjam toliko novca, ali trgovac na digitronu pokazuje isto. Nije greška. Velika razlika u kursu u odnosu na prestonicu, samo narednih nekoliko dana bila je predmet mog iznenađenja, dok se iz Sahare nismo vratili nazad, u civilizaciju. Neko se dosetio da na bankomatu hotela podigne novac, i na ovaj način promenio evre u dinare po kursu od – 30.000. Mašala.

Hiljadu alžirskih dinara, u zavisnosti od toga da li menjate novac u banci, „na crno“, kod trgovaca u saharskom delu zemlje, ili na bankomatu, vredi između 3 i 7 evra (na poleđini novčanice od 1000 dinara, nalaze se stene u pustinji i praistorijski crtež, oba iz Nacionalnog parka Tassili (UNESCO) © Ivana Dukčević

U rano predvečerje, avenijom koja vodi od obale strmo ka vrhovima prestonice, popeli smo se na plato brda u El Madaniji, gde se na mestu nekadašnjeg srednjovekovnog utvrđenja, nalazi moderni Spomenik mučenicima – palim borcima (na arapskom Maqam Echahid). Menjajući boje noćnog osvetljenja iz crvene u rozikastu, a zatim u zelenu i plavu boju, betonski, 92 metara visok Spomenik mučenicima podignut je u stilu brutalizma, i veoma je nalik nekim od naših spomenika iz perioda nakon Drugog svetskog rata.

Spomenik u obliku tri uspravna palmina lista, koja u središtu čuvaju „večni plamen“, sazidan je u znak sećanja na Alžirski rat i borbu protiv francuske kolonijalne vlasti. Na ivici svakog od tri palmina lista, nalazi se statua alžirskog vojnika, kao simbolična predstava pojedinačnih faza borbe u Ratu za nezavisnost. Spomenik koji je smešten iznad Botaničke bašte Hamma (poznata kao Jardin d’essai), otkriven je 1982. godine, na dvadesetu godišnjicu proglašenja nezavisnosti Alžira.

Alžir, Alžir, Alžir, Alžir, Alžir

Alžir