Posted on 06 avg 2015

/ off

TURSKA – Demre / Myra – Sveti Nikola

Likijsko poluostrvo

Demre / Myra

–

Priča o Svetom Nikoli

Na jugu najlepšeg dela mediteranske obale Turske – Likijskog poluostrva, 70 kilometara jugozapadno od turističkih mesta na velikoj plaži Olimpos / Čirali, nalazi se Demre (Kale). Mesto koje je u antičkom periodu nosilo naziv Mira (Myra, od grčkog naziva mirisne smole – smirne), ni po čemu se posebno ne razlikuje od ostatka ovog dela obale osim po dva značajna arheološka otkrića, koje danas posećuje veliki broj stranih turista. Jedno od njih su ostaci antičkih, likijskih grobnica uklesanih u steni, dok je drugo vezano za život jednog od najomiljenijih hrišćanskih svetaca.

Myra, antičke pozorišne maske i likijske grobnice u steni © Ivana Dukčević

Demre, Crkva Svetog Nikole, VI vek © Ivana Dukčević

Tekst i fotografije deo su publikovane knjige o Turskoj (ISBN 978-86-7722-422-6), i zaštićeni su Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik Republike Srbije, br. 104/2009 i 99/2011. Nije dozvoljeno kopiranje i objavljivanje teksta i fotografija, bez dozvole autora.

Demre, Crkva Svetog Nikole © Ivana Dukčević

Demre, Crkva Svetog Nikole © Ivana Dukčević

Aya Nikola Kilisesi (Noel Baba Kilisesi)

Crkva Svetog Nikole

U centru sadašnjeg mesta Demre, nekoliko metara ispod nivoa sadašnjeg tla nalaze se ostaci crkve iz VI veka naše ere – Crkve Svetog Nikole (Aya Nikola Kilisesi ili Noel Baba Kilisesi). Na ovom mestu, u IV veku sahranjen je nekadašnji episkop Mire – Nikola, kasnije proglašen svecem. Osim fresaka koje su delimično renovirane i kamenog oltara na četiri stuba, najznačajniji deo crkve je mesto gde se nalazi prilično oštećen, mermerni sarkofag za koji se tvrdi da je u njemu bio sahranjen pravi Sveti Nikola.

Iako je jedini poznat podatak o njemu da je rođen oko 300. godine, a umro oko 50 godina kasnije, u vezi njegovog života ispredene su mnoge legende. Prema spisima iz X veka, Nikola je navodno bio dete imućnih roditelja i u mladosti putovao Svetom zemljom (Palestina / Izrael). Kasnije je prihvatio hrišćanstvo i zbog toga bio mučen, sve dok za vreme cara Konstantina Velikog hrišćanstvo nije izjednačeno sa religijom obožavanja antičkih, paganskih bogova.

Mnoge legende pripovedaju o tome da je Nikola pomagao mladima, nezaštićenima i siromašnima. Jedna od popularnijih je ona u kojoj se pominju tri sestre – ćerke siromašnog trgovca koji nije imao dovoljno novca za njihov miraz za udaju, pa su bile primorane da se bave nezakonitim poslovima. Legenda kaže kako ih je saznavši od anđela za njih, Nikola spasao grešnog života bacivši im (prema jednoj verziji) kroz dimnjak kuće, tri vreće zlata.

Da li je ova priča jednim delom pomogla i da mnogo vekova kasnije u Sjedinjenim Američkim Državama, putem reklama Coca-Cole iz 1920-tih i 1930-tih Sveti Nikola postane popularni Deda Mraz (Santa Claus, skraćeno od Saint Nicholas), nije poznato. Tek, priča o deki sa belom bradom – čiji je autor strip crtač Thomas Nast, koji donosi poklone deci i tajno ih ubacuje kroz dimnjak, umesto 6. tj. 19. decembra (Dan Svetog Nikole po Gregorijanskom tj. Julijanskom kalendaru) povezana je sa neoliko dana kasnijim datumom vezanim za Božić (po novom kalendaru). Tako je Sveti Nikola, na engleskom Saint Nicholas, skraćeno postao Santa Claus, Božić Bata, tj. Deda Mraz, a s obzirom da „stiže” tokom zimskog perioda, Zapadnjaci su njegovo prebivalište iz Male Azije (danas Turske) „prebacili” u za priču atraktivniji deo sveta – Laponiju (u Finskoj).

Demre, Crkva Svetog Nikole © Ivana Dukčević

Demre, Crkva Svetog Nikole © Ivana Dukčević

Demre, Crkva Svetog Nikole © Ivana Dukčević

Nakon smrti, Nikola je sahranjen u Miri, na mestu gde je dva veka kasnije započeta gradnja crkve. Proglašen je svecem i postao Sveti Nikola – zaštitnik dece, putnika i mornara, te su mnogi hodočasnici i putnici počeli da posećuju njegov grob.

Tokom narednih vekova, crkva je u nekoliko navrata bila prilično oštećena, počev od zemljotresa u VI veku, ali i tokom najezda raznih osvajača. U istom periodu, u okviru crkve je osnovan i manastir. Nekoliko puta je renovirana, pre nego što su je 1087. godine opljačkali italijanski krstaši, koji su navodno razbili sarkofag, ukrali mošti i relikvije oko tela Svetog Nikole i odneli ih u Bari, kako bi telo sveca postavili ispred oltara u tamošnjoj centralnoj katedrali Basilica di San Nicola gde se i danas nalazi. Ipak, navodno su Italijani u žurbi tokom krađe ispustili jednu kost njegovog skeleta, te se ona danas nalazi u Arheološkom muzeju u Antaliji.

U XIX veku crkva je bila u prilično lošem stanju, kada su Rusi odlučili da delimično finansiraju njenu popravku. Smatra se da su u to vreme crkvi dodati toranj i gornji sprat. Možda i iz ovog razloga, i danas osim Zapadnjaka veliki broj ruskih turista posećuje ovu crkvu. Čekaju u redovima da bi slike svojih najbližih, ali i ikone, osveštali držeći ih na mermernoj ploči danas prazne grobnice.

INFO: Nalazi se u centru mesta Demre, kraj velikog trga i spomenika Svetom Nikoli, alias Deda Mrazu / 9 – 19.30 h / oko 5 evra

Demre, Crkva Svetog Nikole © Ivana Dukčević

Demre, sarkofag Svetog Nikole © Ivana Dukčević

Demre, Crkva Svetog Nikole © Ivana Dukčević

Demre, kod Crkve Svetog Nikole © Ivana Dukčević

Demre, Spomenik Svetom Nikoli – Deda Mrazu (na turskom: Noel Baba) © Ivana Dukčević

Demre, suvenirnica za najbrojnije, ruske turiste © Ivana Dukčević

Myra

Mira

Nešto dalje od centra, uklesane u visokim stenama nalaze se neke od najočuvanijih likijskih grobnica nekadašnje članice likijskog saveza – Mire. Veruje se da su nastale u II veku pre nove ere u blizini nekadašnje luke Andriake, nazvane po velikom putniku, rimskom imperatoru Hadrijanu.

Likijske grobnice uklesane u steni, nalik su malim hramovima sa stubovima. Najinteresantnija grobnica nalazi se nešto severnije od kompleksa i naziva „Lavlja grobnica” ili „Oslikana grobnica” (putopisac Čarls Felous sredinom XIX veka zapisao je da su u momentu njegove posete, grobnice na sebi još uvek imale tragove plave, žute i crvene boje).

Ispred stene sa grobnicama, u podnožju brda nalazi se antički starogrčki teatar, a u okolini i ostaci zdanja nastalih u kasnijem periodu, kada su Rimljani osvojili ova područja. Među arheološkim ostacima razbacanim oko teatra, nalazi se horizontalni kamen sa reljefnim prikazima starogrčkih pozorišnih maski, koje su antički glumci nosili kao obavezan rekvizit u predstavama. U odnosu na grimasu i emociju maske na glumcu, mogli ste lako da prepoznate da li gledate komediju ili tragediju.

INFO: 1,5 km od centra mesta Demre (Kale), glavnom ulicom koja vodi ka severu / 9 – 19.30 h / oko 5 evra

U okolini…

Ako od mesta Demre krenete ka zapadu,nakon uspona po izlasku iz grada sa leve strane ugledaćete još nekoliko likijskih grobnica u steni. Likijske grobnice kod Andriake – Soura, nalaze se s leve strane neposredno pre skretanja na sporedni put ka Učagizu (Simeni i Kekovi). Do ovih grobnica možete doći pešice, putićem koji od magistrale vodi do njih. Ulaz je slobodan.

Turska Demre Sveti Nikola, Turska Demre Sveti Nikola, Turska Demre Sveti Nikola

Dalijan i Likijsko poluostrvo, Muzeji