Posted on 13 jul 2023

/ off

GRČKA – Peloponez – Mistra (Mystras)

MISTRA

Mystras (UNESCO)

Tokom posete južnom delu Peloponeza, u saradnji sa Grčkom nacionalnom turističkom organizacijom GNTO – Visit Greece i Turističkom organizacijom Peloponeza Mythical Peloponnese, posetila sam prestonicu Lakonije – Spartu, grad koji se smestio u velikoj, zelenoj dolini između venca planina Tajgetos (ili Tajget) na zapadu (drugih po visini u Grčkoj), i planinskog venca Parnas, na istoku. Planine Tajgetos, poznate su iz antičkih legendi, jer se u njima pominje običaj prema kojem su spartanske bebe, rođene sa bilo kakvim fizičkim nedostatkom ili belegom, bivale bačene s najvišeg vrha planine, koji danas nosi naziv Prorok Ilija (2407 m). Danas do vrha vode planinarske rute, od kojih je najpoznatija ona na koju kreće veliki broj planinara, u predvečerje svakog 19. jula, da bi na vrh stigli u zoru, na praznik Svetog Ilije (u Grčkoj se – po novom kalendaru, Sveti Ilija proslavlja 20. jula).

Tekst i fotografije, zaštićeni su Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik Republike Srbije, br. 104/2009 i 99/2011. Nije dozvoljeno kopiranje, niti objavljivanje teksta, delova teksta, i fotografija, bez dozvole autora.

Mistra © Ivana Dukčević

Mistra, ostaci palate morejskih vladara, i moderna Sparta, u podnožju © Ivana Dukčević

Ostaci palate Morejskih vladara i tvrđava na vrhu..

Mistra, crkva ženskog Manastira Agia Pantanassa (Crkva Presvete Bogorodice) © Ivana Dukčević

Mistra, ženski Manastir Agia Pantanassa (Crkva Presvete Bogorodice) © Ivana Dukčević

Mistra, Crkva Svetog Dimitrija © Ivana Dukčević

Mistra, crkva ženskog Manastira Agia Pantanassa (Crkva Presvete Bogorodice) © Ivana Dukčević

Na nižem, šumovitom obronku planine Tajgetos, smestila se Mistra, nekadašnji grad u okviru Morejske despotovine, koji je dugo važio za poslednji centar kulture Vizantije. Osim tvrđave na vrhu, 20 manastira sa crkvama, 20 džamija i 2 sinagoge, u gornjem delu Mistre nalazi se vizantijska palata, za koju se tvrdi da je arhitektonski gotovo verna kopija sedišta vizantijskih careva u Konstantinopolju, palate koja u Istanbulu više ne postoji, Zbog toga što je, između ostalog, jedini preživeli primer palatnog kompleksa hiljadugodišnjeg, istočnog Rimskog carstva, Mistru je 1989. godine zaštitio UNESCO. Na svom vrhuncu, „čudo Moreje“ – kako su nazivali Mistru, u XIV i XV veku imala je više od 25.000 stanovnika, U tom periodu, srpska princeza Jelena Dragaš Dejanović, u Mistri se udala za vizantijskog cara Manojla II Paleologa.

Mistra, ostaci palate morejskih vladara, i moderna Sparta, u podnožju © Ivana Dukčević

Mistra, crkva ženskog Manastira Agia Pantanassa (Crkva Presvete Bogorodice) – ikona Jelene Dragaš Dejanović, koja se udala za vizantijskog cara Manojla II Paleologa © Ivana Dukčević

Mistra © Ivana Dukčević

Mistra / vrsta konopljike, nadimka „loza nevinog jagnjeta“, biljka je koju su monasi koristili jer je anti-afrodizijak i sprečava seksualnu želju, a prema nekim izvorima – i trudnoću. Nalik je marihuani, i spada u medonosne biljke © Ivana Dukčević

U XIV veku, grad se proširio niz padinu tvrđave koju je 1249. godine izgradio princ od Ahaje, Vilijem II od Vilarduena, na vrhu 620 metara visokog brda s pogledom na Spartu. Godine 1262, Franci su zamak predali Vizantincima, te Mistra prvi put postaje centar vizantijske moći u južnoj Grčkoj – prvo kao baza vojnog guvernera, a od 1348. godine i kao sedište Morejske despotovine. Ubrzo, u Mistru je preseljena episkopija iz Sparte, sa mitropolijom, Crkvom Svetog Dimitrija podignutom 1264. godine. Zatim je počelo osnivanje manastira (Brontohion i Manastir Hrista Zoodota – Hrista Životvornika). Za vreme vladavine despota, Mistra je dostigla vrhunac izgradnjom crkava koje se smatraju najlepšim primerima kasnovizantijske crkvene arhitekture, kao što su Agioi Teodoroi (1290-1295), Odigitrija (oko 1310), Sveta Sofija (1350-1365), Bogorodica Perivlepta (sredina XIV veka), Evangelistrija (XIV-XV vek) i Agia Pantanassa – Presveta Bogorodica (oko 1430). Grad je stekao veliku političku moć i ulepšavan je kako bi opravdao ulogu centra kulture čitave regije.

Mistra je podeljena na tri celine – Kastro (tvrđava), Hora (gornji grad), i Kato Hora (donji grad). U julu 2023, počeli su obimni radovi na tvrđavi i u gornjem gradu, i do daljeg, ovaj deo nije dostupan za posetu. Do kraja rekonstrukcije, u Mistru je umesto kroz gornju kapiju, moguće ući samo kroz donju (koja je prethodno služila kao izlazna kapija), odakle se svi kulturno-istorijski spomenici nalaze stazama koje vode uzbrdo.

Mistra – Manastir i crkva Agia Pantanassa (Presvete Bogorodice), gde sam upoznala divnu, staru monahinju Akakiju (u prevodu „bezazlena“ ili „nevina“). Tokom posete, poklonila mi je ručno izvezeni obeleživač za knjige, koji su ona i tri monahinje napravile i prodaju u suvenirskoj ponudi © Ivana Dukčević

Mistra, Crkva Svetog Dimitrija

Mistra © Ivana Dukčević

Mistra, Crkva Svetog Dimitrija © Ivana Dukčević

Mistra © Ivana Dukčević

Mistra, utvrđenje u gornjem gradu © Ivana Dukčević

Mistra – donja kapija ulaza u kompleks, jedina je kroz koju je trenutno moguće ući, dok traju rekonstrukcije (od jula 2023) © Ivana Dukčević

Mistra je primer dobro očuvanog, utvrđenog kasnovizantijskog grada sa razrađenom prostorno planskom organizacijom, utvrđenjima na vrhu brda i dva utvrđena naselja na donjem nivou. Urbano tkivo grada obuhvata palate, rezidencije i vile, crkve i manastire, kao i građevine vezane za vodosnabdevanje i odvodnjavanje, komercijalne i zanatske delatnosti. Arhitektura Mistre spada u „heladsku“ školu vizantijske arhitekture, sa uticajem arhitekture Konstantinopolja. U crkvenoj arhitekturi, primenjeni su različiti arhitektonski stilovi – takozvani „mešoviti tip Mistre”, gde je trobrodna bazilika u prizemlju kombinovana sa petokupolnim krstom u kvadratu, na nivou galerije. Zanimljivo je da su na građevinama prisutni i elementi zapadne (romaničke, gotičke i renesansne) umetnosti, što je rezultat kontakata koje je grad imao tokom XIV i XV veka (na primer, freske na kojima se vidi uticaj renesansnog slikarstva Đota, u severnoj Italiji). Uticaj umetnosti Mistre tokom kasnog i postvizantijskog perioda, vidljiv je na velikom broju spomenika na Peloponezu (Geraki, Mani, Longanikos, Leontari, Roinos), posebno u slikarstvu. Tokom kasnovizantijskog perioda, umetnost Despotovine uticala je i na one širom Grčke, uključujući i slikarstvo Kritske škole.

Stub u crkvi Manastira Agia Pantanassa (Presvete Bogorodice) © Ivana Dukčević

Mistra, crkva ženskog Manastira Presvete Bogorodice (Agia Pantanassa) © Ivana Dukčević

Mistra, crkva ženskog Manastira Presvete Bogorodice..

Mistra, fasada manastira Crkve Svetog Dimitrija – zanimljiv „reljefni kolaž“ sa muškom glavom iz vizantijskog perioda, i ženskim telom (odećom) reljefa iz antičkog rimskog perioda (i nogom iz nepoznatog perioda) © Ivana Dukčević

Mistra, Crkva Svetog Dimitrija © Ivana Dukčević

Mistra, podna dekoracija crkve ženskog Manastira Agia Pantanassa (Presvete Bogorodice) © Ivana Dukčević

Da li znate da su italijanski likeri od anisa koji nose naziv “mistra”, dobili ime po vizantijskoj Mistri, odakle su Venecijanci svojevremeno uvozili ovaj liker.

Lepotu crkava koje su tokom vladavine Paleologa bile prekrivene veličanstvenim freskama, pratila je i slava njenih biblioteka i pisaca. Osim filozofa Georgija Gemista Pletona – jednog od najučenijih ljudi onog vremena koji je obnovio platonsku školu filozofije i okupio učenike stvorivši u Mistri školu antičke filozofije, ovde je radio i njegov učenik, intelektualac i humanista Vasilije Visarion, rođen u Trapezuntu (danas Trabzon, Turska), kasnije kardinal Rimokatoličke crkve u Italiji.

Mistru su 1460. zauzeli Turci, a zatim i Mlečani. Godine 1825, Ibrahim paša je zapalio Mistru, i počev od 1834. godine stanovnici Mistre postepeno su krenuli da se iseljavaju u obližnji, moderni grad Spartu. Za sobom su ostavili fascinantne srednjovekovne ruševine, smeštene u prelepom pejzažu. Oko trideset familija je još uvek živelo na padini planine, kada je Grčka donela odluku da ih iseli i 1953. proglasila Mistru arheološkim nalazištem. U podnožju srednjovekovne Mistre nalazi se istoimeno mestašce koje broji oko 800 stanovnika, od kojih većina živi od turizma.

Mistra – suveniri, obeleživači za knjige, med i likeri koje prave četiri monahinje Manastira Agia Pantanassa © Ivana Dukčević

SMEŠTAJ

Bez konkurencije, najbolji hotel u ovoj regiji, predivni ➡️ Grand Hotel Mystras, koji mi je bio partner i domaćin putovanja, nalazi se između Sparte i Mistre, i pripada gradiću Mistri. Od centra Sparte, udaljen je oko 3 kilometra. Iz bašte hotela, koji poseduje dva otvorena bazena, pružaju se prelepi pogledi na planinski venac Tajgetos, i nazire srednjovekovna Mistra, u neposrednoj blizini. Hotel je podignut u bašti stoletnih maslina, gde je na prostoru između njih podignuto nekoliko kamenih kuća u peloponeskom stilu, na dva sprata, u svakoj sa po 3 do 4 sobe.

Grand Hotel Mystras @Ivana Dukčević

U saradnji sa:

Mythical Peloponnese – Turistička organizacija Peloponeza

Turistička organizacija Grčke – www.visitgreece.gr

Peloponez