Posted on 03 maj 2015

/ off

Kolima kroz IRAN / IX deo – Natanc (Natanz), Abjane (Abyaneh), Kašan (Kashan)

.*Tekst i fotografije deo su publikovane knjige „Umetnost putovanja“ (ISBN 978-86-7963-499-3) u izdanju Samizdata B92, zaštićeni Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik Republike Srbije, br. 104/2009 i 99/2011. Nije dozvoljeno kopiranje, niti objavljivanje teksta, delova teksta, niti fotografija, bez dozvole autora (Ivana Dukčević), i izdavača (za Samizdat B92 – Veran Matić).

*The text and photographs are parts of the published book „Umetnost putovanja“ (ISBN 978-86-7963-499-3), protected by copyright and related rights: Official Gazette of the Republic of Serbia, Nos. 104/2009 and 99/2011.

Natanc, Abjane i Kašan

Od Isfahana do Teherana

Severozapadno od Isfahana, u centralnom Iranu nalazi se jedno od dva glavna „sporna“ nuklearna postrojenja u Natancu (Natanz), oko kojih se vodi rasprava među političkim elitama planete (drugo je na obali Persijskog zaliva). Iako je sporazum između Irana s jedne, i EU i SAD-a s druge strane potpisan i uspešno sprovođen od 2015, Donald Tramp je po dolasku na vlast jednostrano odlučio sa sporazum – prekine. Slučaj je hteo da ovo nuklearno postrojenje vlasti izgrade u brdima, na 5 km od istoimenog pastoralnog sela Natanc, u koje retki turisti van utabanih ruta, svraćaju iz sasvim drugih razloga.

Magistrala Abjane – Kašan © Ivana Dukčević

Stara tvrđava kod Natanca i planine Karkas © Ivana Dukčević

Planine Karkas (Kuh-e Karkas – „planine lešinara“) © Ivana Dukčević

NATANC (Natanz)

Smešteno u podnožju legendarnih planina Karkas (Kuh-e Karkas – u prevodu: „Planine lešinara“, 3900 m), gde je prema predanju nakon serije bitaka sa makedonskom vojskom Aleksandra Velikog, u IV veku p. n. ere skončao poslednji persijski car Darije III, osim nuklearnog postrojenja seoce je poznato po jednom od najlepših mongolskih (Ilkanidskih) religioznih kompleksa u regionu.

Šestougaono turbe sufijskog filozofa Šeika Abdolsamada (Imamzadeh-ye Abd al-Samad), iz XI veka i Ilkanidska džamija iz XIV veka, sa predivnim geometrijskim šarama okerastih i tirkiznih pločica, i rezbarenim drvenim vratima, nalaze se na malom platou koji krasi veliki javor.

Natanc, srednjovekovna mongolska džamija Imamzadeh-ye Abd al Samad © Ivana Dukčević

ABJANE (Abyaneh)

Sporednim putem koji vodi kraj podnožja planina, pa kroz klanac sa neobičnim stenama, 20 kilometara dalje doveli su nas u jedna od dva turistički najpoznatija etno-sela u Iranu. Abjane je izuzetno reklamirano i posećeno. U toku turističke sezone, selom verovatno na dnevnom nivou prođe više stranih turista od broja registrovanih stanovnika, Dodatno, vlasti su na prilaznom putu – pred sam ulaz u selo, počele da naplaćuju ulaz kolima.

Etno-selo Abjane (Abyaneh) © Ivana Dukčević

Abjane, glumci u nacionalnim kostimima (snimanje filma, u vreme našeg boravka) © Ivana Dukčević

Abjane © Ivana Dukčević

Na žalost, pretežno ostareli stanovnici, i češće – stanovnice ovog sela, od tog kolača koji država uzima očigledno ne dobijaju ništa. Sedeći ispred svojih okerasto-crvenkastih kuća od pečenog blata, sa drvenim balkonima i kapijama, i interesantno oivičenim prozorima, poređane kao kockice jedne iznad drugih na obronku golog brda, starije gospođe osim poljoprivrede u tragovima, za život mahom zarađuju prodajom sušenog voća i jeftinih đinđuva stranim turistima. S obzirom da su turisti slabo zainteresovani za đinđuve i kriške sušenih jabuka, a više za dobru fotografiju živopisnih bakica obučenih u bele čadore sa šarenim cvetićima, one su većinom nezainteresovane za poziranje, čak u najvećem broju slučajeva i ne dozvoljavaju da budu slikane. Da je u ovom neobično piktoresknom mestu turizam uzeo maha, govore i dve velike prilično ružne i nezgrapne građevine na izlazu, tj. ulazu u selo, u vidu hotela za veće grupe stranih turista, u pohodima na već utvrđenim rutama proputovanja autobusima po Iranu.

Abjane © Ivana Dukčević

Abjane © Ivana Dukčević

Abjane © Ivana Dukčević

Abjane © Ivana Dukčević

KAŠAN (Kashan)

U blizini sela Abjane, izlazimo iz klanca i vraćamo se na pustu Iransku visoravan bez drveća (nadmorska visina Iranskog platoa je oko 1600 m), koja nas dvadesetak kilometara severno vraća na glavni autoput: Isfahan – Teheran. Nakon još sat vremena putovanja ka zapadu, stižemo u Kašan (Kashan), poslednju stanicu našeg puta kolima po Iranu. Ovo istorijsko mesto, obavezna je stanica svih turističkih puteva, jer se u njemu i njegovoj neposrednoj okolini nalazi veliki broj interesantnih kulturno-istorijskih znamenitosti.

Na samom prilazu gradiću Kašanu, nalazi se palata sa Baštom Fin (Bagh-e Fin) – kompleks u čijem je sastavu još jedna od 9 persijskih bašti na listi UNESCO-ve svetske baštine i na našem putovanju, a još nekoliko kilometara severnije, ka centru, i ostaci najstarijeg pronađenog zigurata na svetu.

Zigurat Tape Sialk (Tappeh Sialk) sazidan je kao hram oko 6000 – 5500 pre naše ere, u Bronzano doba bliskoistočnih kultura, dok je u Evropi još uvek vladao neolit (mlađe kameno doba). Oko zigurata je pronađena nekropola, kao i naselje sagrađeno od cigle koja se (kao i na ziguratu), još uvek može prepoznati u svom punom obličju!

Kašan, najstariji zigurat (mesopotamski hram) na svetu – Tape Sialk © Ivana Dukčević

Kašan, muzej pored Tape Sialk zigurata © Ivana Dukčević

Kašan, Tape Sialk © Ivana Dukčević

Osim povezanosti sa biblijskom pričom o tri mudraca koji su na prelasku iz Stare ere u Novu, baš iz Kašana krenuli na poklonjenje tek rođenom Isusu Hristu u Vitlejem, gradić je u poslednjih par vekova postao poznat i po tkanju tepiha i proizvodima od ruže. Flaširana ružina vodica danas se može naći u prodaji u gotovo svim samoposlugama u Iranu, ili naručiti kao napitak u čajdžinici (kafeu).

U centru grada, u okolini ulice Alavi, nalazi se turistički najposećeniji deo mesta. U blizini 500 godina starog hamama Hamam-e Sultan Mir Ahmad, sa interesantnim krovom u cigli i svetlo-plavim staklom, jedna pored druge smestilo se nekoliko predivnih kuća imućnih trgovaca (tepihom), iz XIX veka. Najpoznatije kuće: Han Tabatabej (Khan-e Tabatabei), Han Boroudžerdi (Khan-e Boroujerdi), Han Ameriha (Khan-e Ameriha) i Han Abasijan (Khan-e Abbasian), sagrađene su i uređene po već ustaljenim kanonima persijske arhitekture gradskih kuća onog vremena. Kroz predvorje kuće, ulaz najčešće vodi ka velikom unutrašnjem dvorištu u kojem se nalaze cvetni aranžmani i drugo rastinje, i uzdužno jezerce sa zlatnim ribicama. Dvorište je okruženo pravougaonom kućom na sprat sa reljefnim detaljima na fasadi, geometrijskim vitražima na raznobojnim prozorima, i „izmrvljenim“ ogledalcima – dekoracijom zidova i plafona velikog broja prostorija.

Kašan, Hamam-e Sultan Mir Ahmad © Ivana Dukčević

Jedna od najlepših vila bogatih trgovaca sa predivnom baštom – Kuća Manoučeri (Manouchehri House), nalazi se na drugom kraju gradića. Renovirana 2011. godine i pretvorena u još jedan iranski butik-hotel sa 9 soba, dobila je najviše ocene stranih turista. Ukoliko vam Kašan nije na listi za noćenje, u restoranu ove predivne kuće možete odlično i jeftino ručati.

S obzirom da većina radnji na iranskim bazarima radi do otprilike 15 h, pa ponovo od 17.30 ili 18 h, na samom kraju (ili na početku) ture po gradu posetite kašanski bazar. Ukoliko krenete od samog početka, negde na polovini glavne ulice, sa desne strane naići ćete na proširenje – ostatke predivnog zdanja karavansaraja iz 1860-tih – Han Amin al-Doule Timče (Khan-e Amin al-Dowleh Timche), sa božanstveno dekorisanim kupolama kroz koje prodire svetlost. Unutar prostora, danas se nalazi prilično musava kiosk-čajdžinica, i poneka prodavnica.

Han Tabatej, jedna od nekoliko božanstvenih kuća imućnih trgovaca tepihom iz XIX veka, po kojima je Kašan poznat i koje je moguće posetiti © Ivana Dukčević

U središnjem delu grada, posetite jednu od arhitektonski najzanimljivijih džamija Irana – Masđed-e Aga Bozorg (Masjed-e Agha Bozorg). Sazidana u XIX veku, ova arhitektonski izrazito simetrična džamija, u središnjem delu ima interesantan deo sa dvorištem (u kojem se nalazi medresa), koje je „spušteno“ ispod nivoa glavnog platoa. Gledajući s krajeva ka sredini, arhitektonski delovi „spuštenog dvorišta“ u nekim momentima kao da imitiraju nepostojeći odraz u vodi, u kojoj bi se ogledala džamija, gore na platou.

Na povratku u Teheran, nakon oko sat vožnje autoput prolazi pored grada Kuma (Qom), jednog od najreligioznijih centara Irana i ovog dela Bliskog istoka. Osim u Mašhadu (Mashhad) na severoistoku, u Kumu se nalazi najveća teološka škola u Iranu i jedno od dva najveća šiitska svetilišta u zemlji – Fatimino svetilište (Fatima-e Massummeh Shrine), u kojima je nemuslimanima pristup dozvoljen samo u pratnji lokalnih vodiča.

Pedesetak kilometara pre nego što će se autoput pretvoriti u nepregledne „prstenove“ i petlje oko prestonice Teherana – u kojima se i iranski vozači bez problema izgube, sa desne strane golog, pustinjskog krajolika, naziru se delovi velikog slanog jezera, prostranstva tipičnog za centralni i istočni deo zemlje.

Putovanje Iran, Putovanje Iran, Putovanje Iran, Putovanje Iran, Putovanje Iran, Putovanje Iran

Iran