Posted on 13 okt 2014

/ off

IRAN – Teheran – Muzej iranskog filma

Muzej iranskog filma

Teheran

Gotovo svaki istinski ljubitelj filma i poznavalac svetske kinematografije, zna da je tokom poslednje dve decenije iranska jedna od najvećih i najnagrađivanijih, na svetu. Iako je iranski film prva priznanja zabeležio još 1980-tih, popularnost ove kinematografije je počela 1990-tih. Počev od filma Mađida Mađidija (Majid Majidi) iz 1997. Deca neba koji je 1999. godine bio nominovan za Oskara („Children of Heaven“, dobio je nekoliko međunarodnih nagrada), preko ostvarenja Ukus trešanja režisera Abasa Kiarostamija („Taste of cherry“, Abbas Kiarostami, 1997) koji je nagrađen Zlatnom palmom za najbolji film na Filmskom festivalu u Kanu, filma „Krug“ („Circle„, 2000, Jafar Panahi) – Zlatni lav za najbolji film na festivalu u Veneciji režiseru Džafaru Panahiju; pa sve do filma Razvod Ašgara Farhadija („The Separation – of Nader from Simin“, Ashghar Farhadi) iz 2011, koji je ovenčan Oskarom kao najbolji strani film 2012. godine, među ljubiteljima „sedme umetnosti“ iranski film već godinama stiče sve veću popularnost. Jedna od poslednjih velikih nagrada, iranskom filmu je dodeljena 2016. na Filmskom festivalu u Kanu za film Trgovac Ašgara Farhadija („The Salesman“, Ashghar Farhadi) za najbolji scenario i najboljeg glumca, a naredne godine dobio je drugog po redu Oskara Američke akademije za film, za najbolji strani film.

Tekst i fotografije deo su publikovane knjige „Umetnost putovanja“ (ISBN 978-86-7963-499-3) u izdanju Samizdata B92, zaštićeni Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik Republike Srbije, br. 104/2009 i 99/2011. Nije dozvoljeno kopiranje, niti objavljivanje teksta, delova teksta, i fotografija, bez dozvole autora (Ivana Dukčević), i izdavača (za Samizdat B92 – Veran Matić).

Muzej iranskog filma, smešten je u manjoj palati nekadašnje dinastije Kadžar, na severu Teherana © Ivana Dukčević

Muzej iranskog filma, fotografije poznatih glumaca i glumica, tokom istorije iranskog filma © Ivana Dukčević

Muzej iranskog filma, plakati najčuvenijih filmova i međunarodne nagrade © Ivana Dukčević

Muzej iranskog filma, jedna od najstarijih bioskopskih sala Persije, u suterenu palate – muzeja © Ivana Dukčević

Svake godine, od 1. do 11. februara, u vreme proslave godišnjice iranske Islamske revolucije, u Teheranu se održava poznati iranski Filmski festival Fadžr (Fajr Film Festival), na kojem se prikazuju najbolja domaća ostvarenja iz prethodne godine. U isto vreme, u Beogradu i nekim drugim svetskim gradovima, održavaju se lokalni festivali iranskog filma.

Nalik iranskom filmu sa odličnim scenarijem i bez velikog budžeta, koji u stilu najboljih pripovedača sa Istoka pripoveda priče običnih ljudi uz obaveznu pouku na kraju, i Muzej filma u Teheranu nevelik je, ali odlično uređen. Iako ideja za otvaranje Muzeja iranskog filma potiče iz 1992, prvi muzej je otvoren u privremenoj zgradi 1998. godine. Tek deset godina kasnije, muzej je trajno smešten je na severu grada – u vrhu najduže teheranske avenije ValiAsr, u palatu iz perioda dinastije Kadžar (Qajar) s početka XIX veka, koja nosi naziv Bag-e Ferodus (Bāgh-e Ferdows, ili Emārat-e Bāgh-e Ferdows). Vila je bila sazidana za ministra šaha Mohameda, zbog čega je poznata i kao „Mohamedova palata“ (Mohammadieh Palace).

Godine 1918, nakon povratka iz posete Belgiji i Francuskoj, persijski ministar inostranih poslova naredio je dvorskom fotografu Ibrahim Kanu da iz Evrope poruči prvi kinematograf. Prvi nemi film snimljen je u Persiji 1929. godine, i u njemu je učestvovalo ukupno 12 glumaca – kompletna prva klasa Teheranske škole glume, preteče Filmske akademije. Tri godine kasnije, u Persiji je snimljen i prvi zvučni film – „Dokhtar-e Lor“ („Kćer Lora“).

Muzej iranskog filma, persijska bašta ispred ulaza u palatu © Ivana Dukčević

Muzej iranskog filma © Ivana Dukčević

Muzej iranskog filma, aleja velikana iranskog filma © Ivana Dukčević

Muzejska zbirka smeštena je u sedam velikih prostorija i sadrži oko 2500 eksponata, počev od 1930-tih do danas: oko 1000 dugometražnih i 500 kratkometražnih filmova, 3000 istorijskih dokumenata u vezi sa kreiranjem filmova (ugovori i druga dokumentacija), 400 scenarija za film, prvi iranski kinetoskop, originalne kostime iz filmova, plakate, fotografije sa snimanja, i drugo. U jednom delu muzeja nalazi se serijal crno-belih fotografija, portreta najpoznatijih iranskih glumaca i glumica. U muzeju smo videli i dve voštane figure ljudi u prirodnoj veličini – Alija Hatamija (1944 – 1996), jednog od najboljih iranskih režisera ikada, i Ezatola Entezamija (Ezzatolah Entezami), jednog od najcenjenijih glumaca starije generacije.

Muzej iranskog filma, filmski stvaraoci ovekovečeni u prirodnoj veličini © Ivana Dukčević

Muzej iranskog filma © Ivana Dukčević

Muzej iranskog filma, skice kostima © Ivana Dukčević

U jednoj od prostorija muzeja, smeštena su nacionalna i veliki broj internacionalnih priznanja – nagrade koje je iranski film dobio tokom proteklih decenija, na primer Zlatna palma za film „Ukus trešanja“, Abasa Kiarostamija. Interesantno je da se u muzeju nalazi i svojevremeno zabranjeni film čuvenog režisera Džafara Panahija (Jafar Panahi) – Ovo nije film („This is not a film“).

S obzirom da je iranski film odavno postao popularan daleko van granica zemlje, nekoliko najpoznatijih režisera tokom poslednjih nekoliko godina snimili su filmove u saradnji sa evropskim glumcima i producentskim kućama. Neki od najčuvenijih su: Overena kopija („Certified copy“. 2010), Abasa Kijarostamija sa Žilijet Binoš i Vilijemom Šimelom u glavnim ulogama, i Svi znaju („Everybody knows“, 2018) režisera Ašgara Farhadija, sa Penelop Kruz i Havijer Bardemom u glavnim ulogama. Abas Kijarostami (Abbas Kiarostami) preminuo je 2016, i u filmskim krugovima proglašen jednim od najboljih režisera svog vremena.

Evo predloga još nekoliko sjajnih filmova iranskih režisera i režiserki (spisak nije konačan!): „Vetar će nas poneti“ („The Wind will Carry Us„, 1999 – Srebrni lav u Veneciji, za režiju Abasu Kijarostamiju); „Krug“ („Circle„, 2000 – Zlatni lav za najbolji film na festivalu u Veneciji režiseru Džafaru Panahiju – Jafar Panahi); „Dan kada sam postala žena“ („The Day I Became a Woman„, 2000); „Tako blizu, a tako daleko“ („So close, so far„, 2005); „Kocka šečera“ („A Cube of Sugar„, 2011); „Zatvorena zavesa“ („Closed curtain„, 2013 – Srebrni medved za najbolji scenario u Berlinu); Taksi („Taxi„, 2015 – Zlatni medved za najbolji film na festivalu u Berlinu); „Trgovac“ (“The Salesman” IRAN, Asghar Farhadi, 2016); „Nagresino doba“ („Season of Nagres„, 2017); „Oduzimanje (“Subtraction”, Mani Haghighi, 2022); “Heroj” („Hero“, Asghar Farhadi, 2022), itd.

Muzej iranskog filma, plakati najčuvenijih filmova i međumarodne nagrade © Ivana Dukčević

Muzej iranskog filma, Zlatna palma u Kanu, 1997 – za film „Ukus trešanja“ Abasa Kijarostamija © Ivana Dukčević

Jedna posebna soba u muzeju – Dečja soba (Children – Teenagers Section) posvećena je memorabiliji poznatih iranskih TV programa i filmova za decu, upotpunjena fotografijama sa snimanja, ali i originalnim lutkama i kostimima koji su u filmovima / serijama korišćeni. Osim navedenih prostorija, tu su i one u kojima možete videti mikrofone i tehnička sredstva koja su korišćena za zvučne efekte, i čuti muziku iz najpoznatijih filmova. Pored eksponata u muzeju postoje objašnjenja na persijskom (farsi), i na engleskom jeziku.

U donjem delu muzeja, nalazi se Sala Mogamas (Moghamas Hall), nevelika, kitnjasta bioskopska dvorana, jedna od najlepših na svetu i najstarijih u Iranu, sa ukupno 121 mestom za publiku, opremljena najsavremenijim dolby sistemom zvuka. Svakodnevno, od 15, 17, 19 i 21 h, u njoj se mogu pogledati stari, ali i noviji iranski filmovi.

U samom muzeju, po ceni od 2 – 3 evra, moguće je kupiti dvd izdanja popularnih, ali i nekih prilično retkih izdanja iranskih filmova (sa titlovima na engleskom jeziku), dok se ispred muzeja, u bašti palate nalazi jedna od najprijatnijih kafeterija u ovom delu grada.

Iako nije jedini na svetu, Muzej iranskog filma (Film Museum of Iran) u Teheranu smatra se jednim od najinteresantnijih. Muzej filma nalazi se u severnom delu Teherana, na vrhu avenije ValiAsr, u palati Bag-e Ferdous (Bagh-e Ferdows). Do njega se može stići:

1) Crvenom linijom metroa – poslednja stanica: Tadžriš (Tajrish), a odatle još oko 500 m pešice;

2) Gradskim autobusima BRT (Bus Rapid Transport), koji saobraćaju u oba smera duž 17 km duge avenije Valiasr (ili Vali Asr).

Iran Teheran, Iran Teheran, Iran Teheran, Iran Teheran, Iran Teheran, Iran Teheran, Iran Teheran

Iran, Muzeji