Posted on 02 apr 2014

/ off

SRBIJA (Serbia) – Novi Pazar, Petrova crkva i Đurđevi stupovi

Novi Pazar i okolina

Najstarija crkva u Srbiji, najbolji ćevapi i turska kafa

Jugozapadni deo Srbije, uz reku Ibar po kojoj je naziv dobila i čuvena magistrala, za mene je jedan od najlepših delova zemlje kada je reč o kulturno-istorijskim znamenitostima. Osim preplitanja najstarijih začetaka srpske države (stari grad Ras, UNESCO) i kasnije osmanske vlasti, južno od Kraljeva ovaj deo Srbije obiluje šumom i prelepim valovitim pejzažima koje u proleće i leto bujaju nijansama zelene. Vozeći se Ibarskom magistralom južno od Kraljeva u smeru ka Novom Pazaru, sa leve strane reke, na brdu primetićete srednjovekovni grad-tvrđavu Maglič, a nešto kasnije sa desne strane puta naići na odvajanje za prelepi Manastir Studenicu (XII vek, UNESCO). Još južnije, nadomak Novog Pazara nalazi se najstarija crkva Srbije – Petrova crkva iz kasnog IX veka, a nedaleko od nje i Manastir Đurđevi stupovi (kraj XII veka), kao i Manastir Sopoćani (XIII vek, UNESCO).

Ibarska magistrala, utvrđeni grad Maglič © Ivana Dukčević

Novi Pazar, Sebilj © Ivana Dukčević

Novi Pazar © Ivana Dukčević

Stara čaršija, mesara sa sudžucima © Ivana Dukčević

Stara čaršija © Ivana Dukčević

Put od centra Novog Pazara, do Petrove crkve © Ivana Dukčević

Manastir Đurđevi stupovi © Ivana Dukčević

Najstariji srpski srednjovekovni spomenici

Crkva Svetih apostola Petra i Pavla, poznatija je kao Petrova crkva. Nalazi se na severoistočnom obodu grada Novog Pazara i do nje se stže u roku od samo nekoliko minuta gradskim taksijem. Tačan period podizanja crkve nije poznat. Na osnovu posrednih istorijskih podataka i po obliku dela crkve za koji se smatra da je najstariji, pretpostavlja se da je podignuta u kasnom IX ili ranom X veku, kada je postala sedište Raške episkopije. Za srpsku istoriju ovaj hram ima poseban značaj, jer se za njega vezuju neki od najvažnijih događaja iz života Stefana Nemanje – pretpostavlja se da je crkva mesto gde je kršten, gde se održao sabor protiv bogumila i gde je predao vlast sinu Stefanu. U odnosu na stilske karakteristike, fragmentarno sačuvani živopis naučnici smeštaju u X, XII i XIII vek. Zajedno sa Starim gradom Rasom i Sopoćanima, Petrova crkva je 1979. godine uvrštena na listu UNESCO-ve svetske baštine.

U Petrovu crkvu moguće je ući ukoliko u blizini ugledate osobu koja inače jedina ima ključeve crkve, i povremeno otvara kapije ovog zdanja na molbu slučajnih turista. Vremenom, oko crkve je na mestu najstarijeg groblja niklo i nešto mlađe sa stećcima koji imaju zanimljive inskripcije.

Petrova crkva, najstarija srpska bogomolja (kraj IX i početak X veka) © Ivana Dukčević

Petrova crkva, groblje © Ivana Dukčević

Petrova crkva © Ivana Dukčević

Pogled na Novi Pazar, sa puta ka Petrovoj crkvi © Ivana Dukčević

Taksijem koji smo iznajmili u centru Novog Pazara, posle obilaska Petrove crkve uputili smo se na drugi brežuljak koji gleda na grad, u manastir koji nosi naziv Đurđevi stupovi. Sazidan je krajem XII veka kao zadužbina velikog župana Stefana Nemanje, po predanju u znak zahvalnosti Svetom Đorđu za izbavljenje iz pećine u koju su ga zatočila braća. Manastirska crkva je jednobrodna građevina sa kupolom i karakterističnim kulama – stupovima, po kojima je i dobila naziv. Ovim zdanjem u Srbiji je zvanično započela raška stilska grupa religioznih spomenika, bazirana na sintezi vizantijske arhitekture na Istoku i romanske arhitekture na Zapadu. O značaju ovog manastira svedoči podatak da su u njemu počivale mošti kralja Dragutina, drugog ktitora, koji je proširio crkvu i naredio da se živopiše priprata. Na žalost, freske su danas najvećim delom oštećene. Manastir je teško stradao za vreme austrijsko-turskih ratova krajem XVII veka i u ratovima XX veka. Nakon Drugog svetskog rata, jedan deo fresaka je prenet u Narodni muzej u Beogradu. Godine 1979. godine, uvršten je na listu UNESCO-ve svetske baštine kao deo celine Stari Ras sa Sopoćanima.

Manastir Đurđevi stupovi © Ivana Dukčević

Manastir Sopoćani je zadužbina kralja Uroša I iz druge polovine XIII veka, zazidan kao mauzolej kraljevske porodice gde počivaju kraljevi roditelji – majka Ana Dandolo, otac Stefan Prvovenčani i sam ktitor Uroš I. Manastirska crkva je posvećena Svetoj Trojici i građena je kao jednobrodna bazilika raškog tipa, sa polukružnom apsidom i spoljnom pripratom sa zvonikom koja je dozidana nešto kasnije, u doba cara Dušana. Živopis Crkve Svete Trojice spada u najveće domete fresko-slikarstva XIII veka uopšte, daleko izvan granica Srbije. Zahvaljujući izvanrednoj tehnici živopisa, freske su odolele mnogim vremenskim nepogodama. Godine 1979, manastir je uvršten na listu UNESCO-ve svetske baštine kao deo celine Stari Ras sa Sopoćanima.

Manastir Sopoćani – foto: http://novipazarspomenici.mi.sanu.ac.rs/

Stari Ras je srpski srednjovekovni grad (tvrđava) i središnja prestonica srpske srednjovekovne države Raške. Srednjovekovna tvrđava nalazi se na bregu Gradine i ima nepravilnu duguljastu osnovu prilagođenu prirodi tla, dužine 180, a širine 20 do 60 metara. Na istočnom delu Gradine je Podgrađe, a bliže reci nalaze se brojne male pećine i potkapine od kojih su najveće Oči razboja i Orlova pećina, dok su u njihovoj blizini i ostaci pećinskog Manastira Arhanđela Mihaila. U podnožju Gradine nazvanom Trgovište (Pazarište), otkriveno je više arheoloških lokaliteta iz različitih epoha.

Stari Ras – foto: http://novipazarspomenici.mi.sanu.ac.rs/

GRAD Novi Pazar

Najstariji deo Novog Pazara, smešten je oko Stare čaršije koja se kao kulturno-istorijska celina nalazi u delu grada smeštenom na desnoj obali reke Raške. Staro gradsko jezgro sadrži značajne spomenike kulture iz perioda vladavine Osmanlija – između XV i XIX veka, od kojih se posebno izdvajaju Altun-alem džamija, Arap džamija sa nizom trgovačkih objekata koji je okružuju, Stari Isa-begov hamam i drugi. U centralnom delu grada dominira Novopazarska tvrđava, srednjovekovno tursko utvrđenje koje je podigao Isa-beg Isahović u XV veku prilikom osnivanja Novog Pazara. Nalazi se u samom centru grada, na desnoj obali Raške i unutar gradskog parka. Utvrđenje čine tri ugaone tabije – bastioni, i kula poznata kao Stara izvidnica ili Kula Motrilja, smeštena između severne i zapadne tabije. Kulu Motrilju i severnu tabiju povezuje kameni bedem predstavljajući jedan vidljiv ostatak ove vrste odbrambenih zidova.

Ispred Novopazarske tvrđave © Ivana Dukčević

Stara čaršija, Arap džamija © Ivana Dukčević

Novopazarska tvrđava © Ivana Dukčević

Novopazarska tvrđava, Stara izvidnica ili Kula Motrilja © Ivana Dukčević

Odmah pored Novopazarske tvrđave, u Staroj čaršiji nalazi se pregršt radnji koje nude srebrni i zlatni nakit, stišnjene između starinskih pekara gde se pecivo i somuni peku u zemljanim pećima, pokraj radnji u kojima može da se kuvi goveđi sudžuk. Jedna od meni najzanimljivijih kuća u srcu Stare čaršije je kafedžinica – Kafe Teferič, kuda sam se tokom posete Novom Pazaru uputila na pravu tursku kafu. Međutim, kada sam ušla u vremešni čardak ni na nebu, ni na zemlji, koji od spolja pomalo izgleda kao da se od starosti nakrivio i da jedva odoleva zubu vremena, shvatila sam da u ovoj kafedžinici borave isključivo muškarci. Činjenica da žene ovde i ne ulaze, stvorila je malu nelagodu pri ulasku i pronalaženju astala u ćošku prostorije, ali je moja želja da fotografišem mesto gde se spravlja prava turska kafa ipak prihvaćena pozitivno. Tako su nastale fotografije ove kafedžinice.

Kafe Teferič © Ivana Dukčević

Raznošenje tek skuvane kafe, trgovcima u radnjama © Ivana Dukčević

Pekara © Ivana Dukčević

Radnja sa sudžucima © Ivana Dukčević

Pijaca © Ivana Dukčević

U centru Novog Pazara, kod Sebilja koji je nalik onom najčuvenijem sarajevskom, ali i beogradskoj kopiji na dnu Skadarlije, nalazi se verovatno jedna od najboljih ćevabdžinica Srbije – Roštilj Šadrvan. Kao neko ko preterano ne voli i veoma retko konzumira ćevape, pljeskavice i drugo mleveno meso na žaru, nakon jela u ovom mi u Beogradu i od lokalaca preporučenom restoranu, imam ličnu obavezu da napišem da ovako dobre ćevape verovatno nigde u Srbiji nisam jela. Meso ćevapčića toliko je mekano, da se tope u ustima, i uz golijski jogurt i vruć somun deo su neizostavne posete Novom Pazaru.

Isabegov hamam, poznat i kao Novopazarski stari hamam, podigao je osnivač Novog Pazara Isa-beg Ishaković između 1460. i 1470. godine. Nalazi se u blizini Stare čaršije, na desnoj obali reke Raške. Pripada grupi dvostrukih hamama, podeljenih masivnim zidom na dva dela: muški i ženski koji se sastoje iz nekoliko prostorija. Svaka prostorija prekrivena je kupolom, kojih je ukupno jedanaest. Na kupolama različitih dimenzija nalaze se šestougaoni otvori. U blizini, nalazi se Džamija Ahmed bega Silhadara, poznatija kao Lejlek džamija, jedna je od najstarijih u Novom Pazaru (iz prve polovine XVI veka). Naziv po kojem je džamija ostala upamćena izveden je od turskog termina za rode (tur. leylek), koje su gradile gnezdo na munari i koje su kod muslimana smatrane za svete ptice. Džamija je nekoliko puta je paljena i rušena. Obnovljena je u XVIII veku, a zatim, zaslugom Salih-beg Begovića u još dva navrata, 1881. i 1891. godine, kada je izgrađen mekteb i dozidan trem. Desno od ulaza nalazi se osmougaoni minaret od tesanog kamena.

Muzej „Ras” Novi Pazar osnovan je početkom 1953. godine kao Gradski muzej Novog Pazara, i pod tim imenom radio sve do 1957. kada je dobio novi naziv – Raški muzej. Godine 1971. godine muzej menja ime u Zavičajni muzej, a 1987. dobija današnji naziv – Muzej „Ras” Novi Pazar. Vremenom je od skromne zbirke prerastao u muzej kompleksnog tipa, koji obuhvata celine od istorije, preko arheologije, numizmatike, etnologije, primenjene umetnosti do savremenog likovnog stvaralaštva. Odlukom Vlade Republike Srbije 2013. godine Muzej „Ras” Novi Pazar je proglašen za instituciju od nacionalnog značaja.

Novi Pazar, prodavnice šljaštećih haljetaka, nalik su onim koje sam viđala na na istoku Turske i u Iranu © Ivana Dukčević

U Novom Pazaru, boravila sam u junu 2011, na poziv Ambasade Republike Turske u Beogradu, Njegove Ekselencije gospodina ambasadora Čolaka i atašea za kulturu, gospođe Derje Polat. Moje fotografije čitave Turske koje sam napravila tokom samostalno organizovanih putovanja širom ove zemlje, bile su predstavljene na izložbi u Domu kulture, povodom otvaranja Dana turske kulture u Novom Pazaru.

Dom kulture Novi Pazar – moja samostalna izložba fotografija povodom otvaranja Dana turske kulture u Novom Pazaru, 24 – 26. jun 2011.

Dom kulture Novi Pazar – moja samostalna izložba fotografija povodom otvaranja Dana turske kulture u Novom Pazaru

Novi Pazar Petrova crkva, Novi Pazar Petrova crkva, Novi Pazar Petrova crkva, Novi Pazar Petrova crkva, Novi Pazar Petrova crkva, Novi Pazar Petrova crkva

Srbija