Posted on 03 jun 2023

/ off

TUNIS – Ostrvo Đerba (Djerba)

Ostrvo Đerba – Djerba

Na jugoistoku Tunisa, nalazi se Đerba (Djerba). Neveliko ostrvo u neposrednoj blizini kopna (površine oko 25 x 25 km), još u II veku, za vreme njihove vladavine, antički Rimljani povezali su s kopnom, gradnjom nasipa dužine 7 kilometara. I danas, do Đerbe se s kopna stiže istim nasipom kome su Tunižani dali naziv „El Kantara“, ili brodom koji saobraća iz nešto severnijeg dela Tunisa, ali čiji red vožnje nije uvek pouzdan. Na proputovanju Tunisom, posetiti smo ostrvo koje je pomenuo i starogrčki pesnik Homer, u „Odiseji“. U svom epu, opisao je ostrvljane kao „ljude koji jedu lotos“ čiji plod je – po njemu, bio „sladak kao med i primoravao putnika koji ga pojede (legendarnog Odiseja, koji je ovde došao), da zaboravi na sve – čak i na svoju zemlju i porodicu, i ovde ostane zauvek„. U VI veku pre nove ere, ostrvo je naselila zajednica Jevreja koje je vavilonski kralj Nabukodnosor prognao iz Jerusalima, zbog čega se i danas smatra jednim od najvećih centara Sefarda u severnoj Africi. Osim Arapa i Jevreja, naveći deo populacije Đerbe čine Berberi, tamnoputi prastanovnici severne Afrike, koji osim na ovom ostrvu žive širom pustinjskog pojasa na južnim delovima svih severnoafričkih, arapskih država.

Đerba, mesto Erriadh © Ivana Dukčević

Đerba, Erriadh, „Djerbahood“ – čuveni kvart sa sjajnim grafitima

Đerba © Ivana Dukčević

Djerba Explore Parc – najveća farma krokodila na Mediteranu © Ivana Dukčević

Djerba Explore Parc, mini ZOO vrt © Ivana Dukčević

Djerba Explore Parc – farma krokodila za vreme hranjenja © Ivana Dukčević

Djerba Explore Parc – sa Berberkom, u interaktivnom muzeju starih zanata

Đerba, na plaži © Ivana Dukčević

Houmt Souk, glavno mesto na ostrvu © Ivana Dukčević

Đerba © Ivana Dukčević

Đerba, mapa ostrva © Ivana Dukčević

U saradnji sa agencijom SunLine Travel

specijalizovanom za putovanja u Tunis

Na Đerbi, nalazi se glavno mesto Humt Suk (Houmt Souk), sa malim radnjama i atmosferom tipičnih tuniških gradića, i nekoliko posebnih mesta koje ne bi trebalo propustiti: zanimljiv muzej tradicije življenja na ovim prostorima – Musee Guellala, “muzej na otvorenom” sa sjajnim grafitima Djerbahood, i odlični Djerba Explore Parc, ZOO vrt sa velikim kornjačama, iguanama, i najvećom farmom krokodila na Mediteranu. Đerbu smo obilazili taksijem čije su cene izuzetno povollne, i može da se naruči na recepciji hotela. Mesto gde izađete iz taksija (u gradu, ili ispred mesta od značaja), u isto vreme je najčešće i taksi stanica, te na istom mestu sačekajte taksi za povratak u hotel.

Musee Guellala © Ivana Dukčević

Đerba, Erriadh © Ivana Dukčević

Đerba, Erriadh, „Djerbahood“ – kvart sa grafitima

Đerba, bašta jednog od hotela sa bungalovima © Ivana Dukčević

Houmt Souk

U Humt Suku (Houmt Souk), sasvim slučajno, u centru starog bazara ušla sam u zanimljivu staru radnju s tavanicom u obliku kupole, koja je bila oslikana jarkim bojama i motivima hebrejske tradicije, kao što su svećnjaci „menore“. Unutar malene kuće s kupolom, za pultom je stajao vlasnik radnje, mlađi Jevrejin, Bitan Simon, koji je radnju s nakitom nasledio od oca, i pokazao nam ponudu veoma zanimljivog, starog srebrnog nakita. Dok smo pričali o Jevrejima na Đerbi, rekao mi je da ima dvojno državljanstvo, Tunisa i Portugala. Njegova porodica poreklom je iz Portugala, odakle su izbegli pre nekoliko vekova za vreme katoličke inkvizicije, koja je sa Iberijskog poluostrva prognala Arape i Jevreje. Ispričao mi je i da svoj portugalski pasoš ne voli da pokazuje na carini u Tunisu, jer policajci Tunižani ne gledaju blagonaklono na nekog ko zbog benefita koji mu donosi, ima pasoš EU. Često od njega zahtevaju da plati carinu kao strani državljanin, kada ulazi u zemlju.

Humt Suk, verovatno je najbolje mesto za kupovinu na Đerbi, gde osim lokalnih galabija i odeće u stilu tradicionalne nošnje, mogu da se kupe i maslinovo ulje, badem, sušeno bilje, nakit od srebra i zlata, tepisi, predmeti od maslinovog drveta i palminog pruća, i čuvena tuniška keramika.

Houmt Souk © Ivana Dukčević

Djerba Explore Parc

Verovatno jedan od najčuvenijih i najzanimljivijih atrakcija ostrva, je Đerba eksplor park (Djerba Explore Parc). Veliki kompleks, sastavljen je iz tri celine koje čine: muzej, tradicionalne kuće i ZOO vrt. Osim male postavke muzeja istorije i tradicije Berbera na Đerbi, u sastavu parka nalazi se nekoliko tradicionalnih kuća u kojim može da se vidi njihov život – upredanje vune, tkanje, upotreba kamila u domaćinstvu, nošnje, kuhinja i štale, predmeti od keramike. U nekim od kuća, lokalni Berberi i Berberke, odeveni u narodnu nošnju, pokazuju kako tkaju, prave korpe od palminog pruća, i slično. Na prostoru između kuća, podignut je bunar, do izvesne mere nalik egipatskom “šadufu”, gde jedan ostareli Berberin glumi seljanina koji je svoju kamilu vezao za bunar i na taj način izvlači iz njega vodu.

Po obilasku tradicionalnih kuća, prolaskom kroz kamenu kapiju dospeli smo u mini ZOO vrt, sa velikim kornjačama, iguanama i malim krokodilima, a zatim stigli do ogromnog kompleksa sastavljenog iz nekoliko bazena i ostrvaca, koji svi zajedno čine najveću farmu krokodila na Mediteranu. Ova farma, verovatno je jedna od najvećih atrakcija Đerbe, naročito svakog dana u 16 h, kada zaposleni hrane krokodile bacajući im komade mesa. Savet je da u muzej stignete nešto pre 15 h, kako biste imali dovoljno vremena da obiđete sve prethodno navedeno, i stignete do kraja kompleksa, gde se nalazi farma krokodila.

Ulaznica za kompleks košta 30 tuniških dinara, što iznosi oko 9 – 10 €.

Djerba Explore Parc – Ulaz u kompleks i muzejsku postavku © Ivana Dukčević

Muzej u Djerba Explore Parc © Ivana Dukčević

Djerba Explore Parc – interaktivni muzej starih zanata © Ivana Dukčević

Djerba Explore Parc – interaktivni muzej starih zanata – češljanje vune © Ivana Dukčević

Djerba Explore Parc – mini ZOO vrt © Ivana Dukčević

Djerba Explore Parc – interaktivni muzej starih zanata (tkačnica) © Ivana Dukčević

Djerba Explore Parc – interaktivni muzej starih zanata (štale) © Ivana Dukčević

Djerba Explore Parc – mini ZOO vrt (iguana) © Ivana Dukčević

Djerba Explore Parc – „Aleja krokodila“ © Ivana Dukčević

Djerba Explore Parc – najveća farma krokodila na Mediteranu © Ivana Dukčević

Djerba Explore Parc – hranjenje na farmi krokodila svakodnevno u 16 h, privuče veliki broj posetilaca © Ivana Dukčević

Djerba Explore Parc – farma krokodila © Ivana Dukčević

Djerba Explore Parc – pokriveni deo farme krokodila © Ivana Dukčević

Djerba Explore Parc – kafeterija © Ivana Dukčević

Djerba Explore Parc – u suvenirnici mogu da se kupe zubi krokodila, koje ova životinja gubi jednom (do dva puta) godišnje, i izrastaju joj novi. Krokodili (i aligatori) su jedini kičmenjaci na planeti koji nisu sisari i imaju zamenske zube. Kada postanu suviše „izlizani“, krokodili ih odbacuju, i oko 50 puta u toku životnog veka rastu im novi zubi © Ivana Dukčević

Djerba Explore Parc – suvenirnica © Ivana Dukčević

Djerba Explore Parc – mini ZOO vrt © Ivana Dukčević

Djerbahood

Djerbahood (Đerbahud) je kvart u mestu Erriadh (Erijad), koji je poznat širom Tunisa po sjajnim grafitima. Ulična umetnost rezultat je ideje lokalnog vlasnika galerije, koji je 2014. odlučio da pozove domaće i strane umetnike da oslikaju kuće ovog gradića. Do danas, grafite u Đerbahudu oslikalo je oko 200 umetnika iz 30 različitih zemalja sveta. Đerbahud ima i svoju zvaničnu web stranicu DJERBAHOOD, ali je tekst ispisan samo na francuskom jeziku.

Đerba je vekovima poznata kao multinacionalna zajednica Arapa, Berbera i Jevreja. Jevrejska Sinagoga La Ghriba u mestu Erriadh, najstarija je i najznačajnija sinagoga u Africi, i mesto gde svakog proleća, na hodočašće dolaze mnogi religiozni Jevreji iz čitavog sveta. Osim velikog broja vernika iz Izraela, oni dolaze i iz drugih zemalja, jer se La Griba smatra jednom od najvećih svetinja Jevreja. Dan pre našeg putovanja na Đerbu, u maju 2023. došlo je do pucnjave ispred sinagoge, što nije i prvi put. Navodno, incident nije imao nikakve veze sa nacijama ili religijama, već je u pitanju bio lični sukob između dva policajca.

Đerba, „Djerbahood“ – kvart u mestu Erriadh, sa sjajnim grafitima © Ivana Dukčević

„Djerbahood“ © Ivana Dukčević

„Djerbahood„

„Djerbahood“ © Ivana Dukčević

La Ghriba, najstarija sinagoga Afrike, nalazi se u mestu Erriadh © Ivana Dukčević

Musee Guellala

Na inače potpuno ravnoj Đerbi, na jedinom većem brdu u ostrvskoj niziji nalazi se zanimljiv muzej tradicije življenja na ovim prostorima Muzej Gelala (Musee Guellala). Unutar muzeja, videli smo voštane figure stanovnika Đerbe u lokalnim nošnjama, kako obavljaju svakodnevne poslove i neguju svoje lokalne običaje (kićenje neveste, sunićenje, igra društvenih igara, ples i muzika, pravljenje obroka). U dvorištu muzeja, nalazi se mesto s presom gde se od maslina dobijalo maslinovo ulje, a tu je i voštana figura kamile, okićene za potrebe venčanja.

Musee Guellala © Ivana Dukčević

Musee Guellala

OPŠTE INFORMACIJE

Do sredine XX veka, Tunis je bio francuska kolonija, i u Tunisu ćete se najbolje sporazumeti ukoliko govorite francuski koji Tunižani uče od prvog razreda osnovne škole. Francuzi spadaju i u najbrojnije turiste. Engleski i nemački govore uglavnom u većim radnjama i hotelima, a zbog velikog broja turista iz Rusije, Italije i Španije, i ovi jezici su u opticaju.

Pre nego što krenete u otkrivanje ove interesantne zemlje, evo nekoliko istorijskih činjenica. Prvi stanovnici Tunisa bili su Berberi. Rimljani su ih nazvali „Berberima“ tj. „varvarima“ zato što su, s njihove tačke gledišta bili na nižem civilizacijskom nivou. Starogrčki istoričar Herodot u svojoj „Istoriji sveta“ veoma poetično je opisao Berbere kao „narod koji ne jede ni jedno živo stvorenje i koji nikada ne sanja“ i čije „žene nose ogrlice od kože oko nožnih članaka, po jednu za svakog od svojih ljubavnika„.

U IX veku pre nove ere, na tlo Tunisa stupaju Feničani, i predvođeni princezom Alisom prozvanom „Dido“ (na feničanskom – „pustolov“) osnivaju Kartaginu. Zemlju kasnije osvajaju Rimljani, Vandali, pokušavaju da osvoje Vizantijci, a od VII veka počinju i arapska osvajanja, prvo sa dinastijom Aglabita, a zatim Fatimida. Jedno vreme, Tunis je bio deo Osmanskog carstva, a zatim u XIX veku postaje francuska kolonija. Zanimljivo je to da su granice Tunisa skoro iste kao pre nekoliko vekova i da je to jedna od retkih afričkih država koja nema veštačke – kolonijalne granice, koje izgledaju kao da su povučene lenjirom.

Godine 1956. Tunis je stekao nezavisnost od Francuske, a 1957. postao republika na čelu sa prvim i doživotnim predsednikom Habib Burgibom (Habib Bourguiba), koji je za Tunižane bio isto što i Tito za Jugoslovene. Fakultet je završio u Parizu, a njegova prva supruga bila je Francuskinja. Za vreme njegove vladavine, ženama je dato pravo da same biraju svoje muževe.

Naredni predsednik Tunisa, Ben Ali, na vlast je došao s pozicije ministra vojske 1989, kao američki đak sa završenom vojnom akademijom. Na čelo države nije došao putem izbora, Organizovao je dolazak doktora, kojima je naredio da pregledaju Burgibu i proglase ga starim i nesposobnim da nastavi da bude na čelu države. Zatim ga je zatvorio u kućni pritvor u njegovoj vili u Monastiru, gde je Burgiba i umro u 97-oj godini života, u aprilu 2000. godine. U to vreme, donešen je zakon po kojem žene smeju da stupaju u brak sa supružnicima druge vere, što je bio presedan u islamskom svetu (muškarci muslimani, oduvek su mogli da se venčavaju ženama druge veroispovesti, jer je izabranica uvek u obavezi da prihvati muževljevu veru).

Međutim, ubrzo po stupanju na vlast, Ben Ali se razveo od supruge da bi se oženio ljubavnicom koja je već bila u drugom stanju. Druga žena Ben Alija, Leila, ambiciozna ćerka piljara iz siromašne porodice, po struci frizerka, u narednih nekoliko godina uspela ja da kao nova prva dama progura na desetine članova svoje familije na vladajuće pozicije u državi i u državne institucije, čime su stekli ogromnu materijalnu dobit. Opisivani i kao tuniška mafija, rođaci Leile, ona, i njen suprug, optuženi su za pranje para, korupciju, čak trgovinu drogom, i postali razlog izbijanja velikih protesta u Tunisu, u januaru 2011. Za vreme Ben Alija, njegove fotografije bile su deo dekora svih javnih prostora i škola.

Tuniški protesti inicirali su čuveno „Arapsko proleće“, ali u drugim zemljama severne Afrike i Bliskog istoka, nisu imali pozitivan ishod kao u Tunisu. Nekoliko dana od početka protesta, Ben Ali je s porodicom pobegao u Saudijsku Arabiju, gde je devet godina kasnije i umro. Iako je za njim i za suprugom Leilom, raspisana Interpolova poternica, nikada nisu isporučeni Tunisu. Nakon njihovog izgnanstva, jedno vreme nastao je „prazan hod“, kada su Tunižani želeli da na čelo države izaberu Bedžija Esebsija za predsednika, ali po zakonu on nije mogao da postane predsednik, već je na vlast došao 4 godine kasnije. Za vreme njegove vladavine, Tunižankama je dato pravo da same pokreću razvod, dok je 2015. parlament odobrio donošenje zakona koji dozvoljava ženama da putuju samostalno i bez dozvole muškog člana porodice. Tunis je i jedina muslimanska država na svetu, u kojoj je legalizovan abortus. U tom smislu, spada u jednu od najliberalnijih muslimanskih država.

Nalik većini muslimanskih zemalja, i u Tunisu je stopa klasičnog kriminala relativno niska, a kazne za krađe i silovanja visoke. Ipak, to ne znači da kao turista ne treba da budete na oprezu. Ono čega bi trebalo da se čuvate su prevare kod cenkanja, gde neupućeni turista može višestruko preplatiti robu u radnji, a da toga nije ni svestan. U prevare spadaju i „sokolari“, ljudi kojina svojim ramenima na uzici vode sokole i nude da ih stave na vaše rame. Čim soko dospe na vaše rame/ruku – za to će tražiti novac. Ista priča važi i za narukvice, ogrlice i venčiće od nanizanih cvetova jasmina. Jednostavno, ne treba dozvoliti da njihova „roba“ dospe na deo vašeg tela.

Većina radnji i muzeja u Tunisu rade dvokratno: 8 – 12 h i 16 – 20 h. Ovo pravilo ne važi za medine, jer je većina prodavnica u okviru zidina starog grada otvorena do večeri, a prethodno opisano cenkanje se i odnosi na njih. Medina na arapskom znači „grad“, a odnosi se na kuće unutar gradskih zidina (nekadašnje jezgro grada). Svi veći gradovi u Tunisu imaju svoje medine, u kojima se nalaze sukovi („souk“ – četvrt) sa radnjama koje neguju stare zanate (kujundžije, keramika, ćilimi, predmeti od kamilje kože, tekstil, nakit, itd). Tu je i centralna džamija, tvrđava (ribat) i pijaca. Medine predstavljaju i dobar orijentir, jer se uvek nalaze u centru grada.

Djerba Explore Parc

Djerba Explore Parc – interaktivni muzej starih zanata

Tunis Djerba, Tunis Djerba, Tunis Djerba, Tunis Djerba, Tunis Djerba, Tunis Djerba, Tunis Djerba, Tunis Djerba

Tunis