„Tri grada“
Stara prestonica
Birgu (Vittoriosa)
„Tri grada“: Birgu (Vittoriosa), Senglea i Cospicua, sazidana su duž dva izdužena, uzana poluostrva, u zalivu preko puta istovetnog, nešto većeg poluostrva na kojem se nalazi ▶ Valeta (UNESCO). Drugu polovinu boravka na ▶ Malti, proveli smo smešteni u Birgu, najčuvenijem od Tri grada, nekada najvažnijem mestu na čitavom ostrvu. Božanstven, uspavani gradić, danas praktično predgrađe Valete, savršeno je mesto za osamu u relativnoj blizini centra, dovoljno daleko od turističke gužve i gradskih zbivanja. U Birgu (na malteškom Il-Birgu) stigli smo iz Valete, s doka kod luke Grand Harbour, odakle tokom čitavog dana i delom noći, saobraćaju taksi-gondole na motorni pogon. Po ceni od 2 € za vožnju u jednom smeru, nakon desetak minuta pristigli smo na obalu Birgu, uz dok u neposrednoj blizini Pomorskog muzeja. Po izlasku iz čamca, ispred nas se ukazalo velelepno zdanje Crkve Svetog Lorensa, koja je u rano predvečerje bila osvetljena kao za Božić, lampicama čija je dekoracija pratila linije fasade ovog baroknog zdanja.
Drugi naziv – Vittoriosa (Città Vittoriosa – „pobednički grad“), Birgu je dobio zbog svoje uloge u čuvenoj Velikoj opsadi Malte od strane osmanlijske flote (18. maj – 11. septembar 1565. godine) pre svega kao prestonički grad, zbog istrajnosti i hrabrosti boraca koji su uspeli da pobede Turke. Nakon što je Hospitalce prognao s Rodosa, Sulejman I Veličanstveni rešio je da osvoji Maltu kuda su se vitezovi uputili nakon gubitka Rodosa, i gde su uz odobrenje španskog cara Karla V, uspostavili novu krstašku državicu. Ratni brodovi i moćna vojska turskog sultana, na Malti se sukobila sa malobrojnim braniocima. Njih nekoliko hiljada, stacioniranih u tvrđavi Svetog Elma (Fort St. Elmo), borilo se do smrti protiv nadmoćnijeg neprijatelja. Kada su osvojili tvrđavu, Osmanlije nikome nisu poštedele život. Četrdest deveti Veliki Majstor Reda Svetog Jovana i komandant krstaške vojske, vitez La Valet, za ubistvo svojih boraca osvetio se neprijatelju poskidavši glave turskim zarobljenicima, i upotrebivši ih kao đulad kojim je gađao osmaniljske brodove. Uz neviđene gubitke, vitezovi su na kraju ipak uspeli da odbiju Osmanlije, a opsada Malte ostala je upamćena kao jedna od velikih pobeda, i jedna od najvećih i najkrvavijih bitaka XVI veka. Nakon pobede, sazidan je novi grad s druge strane zaliva u odnosu na Birgu, i dobio naziv La Valletta, po Velikom Majstoru Žanu Parisou d’ Valetu (Jean Parisot de Valette), koji se hrabro borio i pobedio neprijatelja. Sam Valet je i inicirao podizanje nove prestonice.
Taksi-gondola od Valete do Birgu © Ivana Dukčević
Dok pored Pomorskog muzeja (na slici), gde na Birgu iz Valete pristaju taksi-gondole © Ivana Dukčević
Simbolika u kapiji – malteški krst vitezova Hospitalaca (gore), iz kojeg izlazi mač koji probija turski simbol – polumesec, i koji se, poražen, nalazi na dnu © Ivana Dukčević
Birgu, u taksi-gondoli, na motorni pogon © Ivana Dukčević
Taksi-gondola © Ivana Dukčević
Ulica u kojoj smo odseli, nalazi se u neposrednoj blizini centralnog Trga pobede (Victory Square) na kosini brda, okruženog starim, kamenim kućama, sa statuom Svetog Lorensa u gornjem delu, i spomenikom poginulima u Drugom svetskom ratu na donjem delu nizbrdice. Predvečerje je, i jedina svetla na trgu dolaze iz dva restorana u kojima se do ponoći, u bašti na ulici uživa u mirnoći malog mesta, i gde malobrojni stranci – najčešći gosti ovih lokala, uz svežu ribu i plodove mora, jedni drugima prepričavaju događaje i utiske sa Malte. Kuća u ulici Santa Skolastika, na broju 17, koja nam je nekoliko dana bila dom, ima prizemlje i tri sprata – sa tri apartmana, koje vlasnici izdaju putnicima u poseti Malti. Osim jednog prozora, u sobi se nalazi veliki izlaz ka autentičnom starom drvenom balkonu, lođi oivičenoj prozorima koji se otvaraju povlačenjem na gore. Razmak između balkona sa zidom kuće na suprotnoj strani ulice, iznosi jedva tri metra, te se prvog jutra srećemo sa komšinicom koja širi veš. Maltežanin, vlasnik kuće, bivši je reprezentativac u vaterpolu, i jednom, pre nekoliko godina posetio je Beograd, kada je Malta igrala utakmicu protiv Srbije u novobeogradskoj Areni.
Birgu, komšinica s druge strane ulice © Ivana Dukčević
Dominikanska crkva u Birgu (Id-Dumnikani fil-Birgu) © Ivana Dukčević
Molitva… Dominikanska crkva u Birgu (Id-Dumnikani fil-Birgu) © Ivana Dukčević
Birgu, centralni Trg pobede (Victory Square) i statua Sv. Lorensa © Ivana Dukčević
Birgu, naša lođa u stanu, na drugom spratu u ulici Santa Skolastika, na broju 17 © Ivana Dukčević
Preko puta kuće u kojoj smo odseli, nalazila se prva bolnica vitezova Hospitalaca, osnovana po njihovom dolasku na Maltu. Za vreme Velike opsade Malte od strane Osmanlija, 1565. ranjenici su ovde pristizali na lečenje, a kasnije je zdanje pretvoreno u ženski manastir © Ivana Dukčević
Birgu, noć na centralnom Trgu pobede (Victory Square) i statua Svetog Lorensa © Ivana Dukčević
Birgu, ispred Crkve Sv. Lorensa (Collegiate church of Saint Lawrence) iz 1697. godine © Ivana Dukčević
Unutar muzejskog dela Crkve Svetog Lorensa, čuvaju se predmeti iz perioda čuvene Velike opsade Malte, 1565. godine © Ivana Dukčević
Birgu, Palata inkvizitora © Ivana Dukčević
Kada su na Maltu stigli krstaši – vitezovi Hospitalci Reda Svetog Jovana od Rodosa i Malte, 1530. je politički centar ostrva iz gradića Mdine u kopnu premešten na istočnu obalu, u novosazidana, utvrđena Tri grada, i Birgu – Vittoriosa je postala nova prestonica. Pola veka kasnije, na suprotnoj strani zaliva podignuta je Valeta (Valletta), koja je proglašena za glavni grad 1571. godine. U Birgu se nalazi Palata Inkvizitora, i nekoliko baroknih crkvi sazidanih u vreme vitezova Hospitalaca. Na špicu poluostrva grad čuva ogromna tvrđava Cittadela – Fort Saint Angelo, koju je moguće obići, i sa čijeg se vrha pružaju sjajni panoramski vidici na okolna poluostrva u razuđenom zalivu. Najlepša od svega je sama atmosfera gradića, kao zaustavljenog u vremenu, sa ostarelim stanovnicima koji uveče sede na klupama pored obale ili na glavnom trgu, i raspredaju o lokalnim dogadjajima. Bilo bi zanimljivo poznavati malteški jezik i čuti lokalne priče.
Pogled sa tvrđave Fort St. Angelo u Birgu, na susednu Sengleu © Ivana Dukčević
Fort St. Angelo, specifična vrsta vela, ili ogrtača s kapuljačom – għonnella ili faldetta, koju su sve do sredine XX veka nosile Maltežanke na Malti i na Gozu, potiče iz arapskog načina odevanja. Bila je šivena od pamuka ili svile, uštirkana na vrhu kako bi stajala polukružno, i najčešće je bila u crnoj, ili nekoj drugoj tamnoj boji. Počev od XVI veka, malteške aristokratkinje su krenule da šiju faldete u jarkijim bojama © Ivana Dukčević
Birgu, tvrđava Fort St. Angelo © Ivana Dukčević
Birgu, pogled s tvrđave na Valetu © Ivana Dukčević
Grb vitezova Hospitalaca, na ulazu u tvrđavu © Ivana Dukčević
Najčuveniji zatvorenici tvrđave Fort St. Angelo – desno: čuveni slikar Karavađo © Ivana Dukčević
Grafiti koje su zatvorenici urezivali u kamene zidove tamnice, unutar tvrđave © Ivana Dukčević
KAKO STIĆI
Do Birgu se iz Valete može stići na tri načina:
1) polusatnom vožnjom gradskim autobusom br. 2 koji polazi sa glavne autobuske stanice u Valeti, i završava na glavnom trgu u Birgu (po redu vožnje, saobraća na svakih 30 minuta);
2) 10-minutnom vožnjom taksi-gondolom na motorni pogon koja kreće iz luke Grand Harbour i pristaje na obali nadomak Pomorskog muzeja, 3 minuta pešice od glavnog trga u Birgu;
3) 5-minutnom vožnjom trajektom iz luke Grand Harbour, koji vozi do susednog poluostrva Senglea, i odatle pešice oko 15 minuta do centra Birgu.
Stajalište taksi-gondola u Birgu © Ivana Dukčević
Birgu, pogled na susednu Sengleu (Senglea) © Ivana Dukčević
Trajekt koji vozi iz Senglee, do Valete © Ivana Dukčević
Grb Birgu © Ivana Dukčević
Pogled iz Birgu na kraj zaliva i pučinu © Ivana Dukčević
Malta Birgu, Malta Birgu, Malta Birgu, Malta Birgu, Malta Birgu