Posted on 15 jun 2021

/ off

GRUZIJA – Kavkaz – regija Svanetija (Svaneti): Mestia – Ushguli

U zelenoj bajci Velikog Kavkaza…

Gornja Svanetija (Svaneti)

–

Mestija i Ušguli

U jednom od čuvenih belosvetskih turističkih vodiča, u prvom poglavlju stoji napisano: “Gruzija je verovatno, jedna od najlepših zemalja na svetu”. Da li je u pitanju veoma konkretan lični stav ili mišljenje mnogih koji su putovali Gruzijom, želela sam da istražim tokom samostalno organizovanog putovanja, na način na koji oduvek putujem. Fakultetsko znanje iz istorije umetnosti, umetnosti i kultura Male Azije i Bliskog istoka, pomoglo mi je da kockice povežem, iako je Veliki Kavkaz nesumnjivo, jedinstven i potpuno poseban geografski prostor između Evrope i centralne Azije.

Na severu Gruzije, nalik nebeskom mostu izdiže se masiv moćnog Kavkaza, najvišeg planinskog venca Evrope koji se proteže dužinom od oko 1200 kilometara. Duž severne granice, sa Rusijom, Veliki Kavkaz počinje Crnim i završava Kaspijskim morem, na istoku Azerbejdžana. Elbrus (5642 m), najviši vrh Evrope, nalazi se u zapadnom delu Velikog Kavkaza, u Rusiji, 30 km od granice s Gruzijom. Prirodom najfascinantniji deo Gruzije, može da se vidi u severnim delovima ove zemlje.

Samostalno istraživačko putovanje Gruzijom, ostvarila sam u saradnji sa dugogodišnjim partnerom, aviokompanijom Turkish Airlines, uz podršku Ambasade Gruzije u Srbiji. Velika zahvalnost otpravniku poslova diplomatske kancelarije Ambasade Gruzije u Srbiji, gospodinu Koberidzeu.

🍀

Tekst i fotografije, deo su nove knjige u pripremi, zaštićeni Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik Republike Srbije, br. 104/2009 i 99/2011. Nije dozvoljeno kopiranje, niti objavljivanje teksta, delova teksta, niti fotografija, bez dozvole autora.

Gornja Svanetija, tornjevi Mestije (UNESCO)

OVDE pogledajte video panorame Velikog Kavkaza, iznad Mestije

Veliki Kavkaz – izlet terenskim taksi vozilom do planinskih jezera Koruldi © Ivana Dukčević

Gornja Svanetija, Ušguli – najviše selo Evrope (UNESCO) © Ivana Dukčević

OVDE pogledajte panoramu Ušgulija, najvišeg kontinuirano naseljenog sela Evrope

Selo Ušguli, odakle se vidi najviši vrh Gruzije – Škara (5193 m). Vrh Škara, 400 metara je viši od Mon Blana (Mont Blanc), najvišeg vrha u Alpima © Ivana Dukčević

Mestija, gruzijska pravoslavna crkva (Katedrala) Svetog Nikole © Ivana Dukčević

Mestija, monah ispred crkve Manastira Svetog Ilariona © Ivana Dukčević

Na gruzijskom jeziku, Gruzija nosi naziv Sakartvelo. Dva pojedinačna dela ove zemlje – Kraljevstvo Iberije (Kavkaska Iberija – centralna i istočna Gruzija) i Kraljevina Kolhida (zapadna Gruzija), nastale su u antičkom periodu, otprilike u II veku pre nove ere. Sami Gruzini, pripadaju posebnoj, kavkaskoj grupi naroda. Sve do pre stotinak godina, u udaljenim selima na severozapadu zemlje – na Kavkazu, određen broj Gruzina etničke grupe Megreli (ili Mingreli), živelo je u okviru potpuno odvojenih, plemenskih zajednica, nalik onim u planinskim predelima Crne Gore. I danas, jezik kojim govore njihovi potomci na Kavkazu, razlikuje se od zvaničnog gruzinskog jezika, a prezimena nekadašnjih, srednjovekovnih planinskih klanova, ponosno se ističu. Osim nekadašnjih planinskih klanova Kavkaza, na zapadu Gruzije (oko Zugdidija i u Svanetiji), još uvek se, iako značajno manje, govori i megrelskim jezikom (Mengrelian – margaluri, migrel, megrul), jezikom nekadašnjeg zapadnog gruzinskog kraljevstva koji takođe pripada kartvelskim, južno-kavkaskim jezicima. Ovaj jezik, veoma je nalik jeziku naroda Laz na severoistoku Turske, za koji se veruje da je gruzinskog porekla.

Gornja Svanetija, Veliki Kavkaz na granici sa Rusijom © Ivana Dukčević

Niži delovi Velikog Kavkaza, na putu ka regiji Svanetiji © Ivana Dukčević

Mestija – zelena bajka u oblacima 💚

Veliki Kavkaz © Ivana Dukčević

Prema epskoj priči iz grčke mitologije koja se pripisuje Apoloniju sa Rodosa, o Zlatnom runu, Jasonu i Argonautima („Argonautika“ iz III veka pre nove ere), oko 1300. godine pre nove ere Jason i njegovi Argonauti pristali su brodom Argo na obale Kolhide (obala Crnog mora, zapadna Gruzija) i krenuli u potragu za runom zlatnog, krilatog ovna – simbolom kraljevstva. Vekovima kasnije, naučnici su ustanovili da je pominjanje zlatnog runa najverovatnije povezano sa praksom korišćenja runa pri prosejavanju zlatne prašine iz zlatonosnih reka na zapadu Velikog Kavkaza, koje se i danas može videti u udaljenim selima. Tokom boravka u Mestiji, centralnom mestu regije Gornja Svanetija, u procepu između planinskih vrhova, na izletu do planinskih jezera Koruldi do kojih nas je vozio Georgi, taksista sa 4wd džipom, nakon prijateljskog čavrljanja, na poklon sam dobila oštri, crni kamenčić sa vidljivom „zlatnom žicom“ kojih u ovom delu Gruzije ima u velikom broju. Veliki Kavkaz u sebi skriva neke od najvećih nalazišta zlata, a Gruzija je jedna od vodećih izvoznika ovog plemenitog metala (rudnik u blizini Kazretija, smatra se verovatno najstarijim do danas pronađenim mestom za eksploataciju zlata, na svetu).

Gornja Svanetija, iznad Mestije © Ivana Dukčević

Planinska jezera iznad Mestije © Lela Milosavljević

Osim o zlatu, Georgi nam je pričao i o svom zanimanju arhitekte (i pokazao nam svoju kuću u Mestiji, koju je sam projektovao), govorio nam o poslu kojim se bavi – taksi uslugama i jednodnevnim izletima koje vodi, za strance, i ponosno pričao o svom porodičnom prezimenu – planinskom klanu Dadeškelijani (Dadeshkeliani) – jednom od najčuvenijih u regiji, koji i danas u Mestiji ima čak 9 postojećih, porodičnih kamenih tornjeva – najviše od svih, dok nekadašnji rivalski klan Margiani ima tek 8! Tu je i Ratiani klan, dodaje Georgi, koji ima 5 tornjeva (ali i dve preostale porodične crkve).

Priča o tornjevima Svanetija počinje negde u VIII, a završava se u XIII veku. Zbog najezde osvajača, ali i sukoba između porodičnih klanova koji su često završavali krvnim osvetama, u regiji Gornja Svanetija (danas, sa populacijom od oko 12.000 ljudi) pored svake kuće podignuti su kameni tornjevi. Nekada ih je bilo čak 280 (u čitavoj regiji postoje ostaci još 175 Svan tornjeva), ali je u Mestiji danas ostalo 45, uz još 12 porodičnih crkvi. Tornjevi Svanetije, neobično podsećaju na one bajkovitog poluostrva Mani, u Grčkoj, i tornjeve San Điminjana, u Italiji. Danas su tornjevi Svanetije deo UNESCO-ve svetske kulturne baštine i obavezna stanica turista u poseti ovoj regiji. Obišli smo podnožje jednog od njih u koji nas je povela mlada žena čiji je suprug potomak jednog od čuvenih klanova, te svoju kulu koriste u muzejske srhe i ulaz uz prigodnu priču, retkim turistima naplaćuju oko 2,5 €. Iako smešteni u neposrednoj blizini same kuće, ulazi u kulu nisu najčešće bili povezani sa domaćinstvima, već je do podzemlja svake kule postojalo često i po tri ili četiri nezavisna podzemna tunela za koje su znali samo pripadnici istog klana. Primera radi, ako se devojka iz jednog klana veri sa pripadnikom drugog klana, za tajni prolaz nove familije neće saznati sve dok se ne uda i rodi potomstvo. U tom slučaju, ukoliko dođe do sukoba između klanova i ovu tajnu podeli sa pripadnicima svog matičnog klana, njeno dete će biti u opasnosti jer krvno pripada i muževljevom klanu, te se ona verovatno neće usuditi da svom klanu tajnu otkrije.

OVDE pogledajte video unutrašnjosti jednog od tornjeva Mestije.

Mestija © Ivana Dukčević

Srednjovekovni, porodični tornjevi klanova Mestije (UNESCO) © Ivana Dukčević

Mestija © Ivana Dukčević

Unutar kule, u mračnom prizemnom delu tornja klana Margiani nalazi se velika prostorija sa zemljanim podom, ognjištem, drvenim nameštajem – kredencima, centralnim drvenim „tronom“, i stolom okruženim sa nekoliko klupa koje se imale svoj precizan raspored i svrhu, naročito za vreme plemenskih sastanaka kada je trebalo doneti važne odluke u vezi klana, kazniti člana svog ili tuđeg klana ili uspostaviti mir. Četvrtasta fotelja – „tron“ od rezbarenog drveta, pripadala je glavešini porodičnog klana. Najveća, dugačka klupa sa naslonom i rukohvatima na dva kraja – muškim članovima klana, drvena klupa bez rukohvata – ženskim, a niska klupa bez rukohvata i bez naslona – deci.

Mestija, prizemni deo jedne od kamenih kula planinskih klanova, sa „tronom“ glavešine klana, sa leve strane © Ivana Dukčević

Mestija, prizemni deo jedne od kamenih kula © Ivana Dukčević

Nešto dalje, drvenim stepenicama popeli smo se do ulaza u jednu od najviših – šestospratnu, kamenu kulu visine oko 27 metara, gde je kretanje sa jednog nivoa na drugi prilično otežano i odvija se drvenim merdevinama. Sa vrha kule, kroz uzane otvore u kamenu pružaju se pastoralne panorame na Mestiju i planinski masiv Velikog Kavkaza, na čijim se vrhovima naziru krpe prošlogodišnjeg snega u dezenu šara alpskih krava, i gde mirnoću seoskog života okupanog vedrinom junskog sunca, jedino remeti udaljena graja lokalne dece. Iz jednog od otvora, vide se konji i krave ispred štala, žičara koja vodi do vrha jedine ski staze (zbog koje je duž trase, na planini isečeno drveće), i mala grupa od nekoliko mladih Španaca koji zajedno sa domaćinima, u seoskom voćnjaku ispred kamene kule iz X veka prave umetničku izložbu zanimljivih strašila. Sa terase kafe-restorana u jednoj od seoskih kuća pored kule, ispijajući osvežavajući Natakhtari lemonade – ukusno, gruzinsko lokalno gazirano voćno piće sa ukusom estragona (taragon – jarko zelene boje), odjednom smo čuli zujanje i primetili mali avion kompanije Vanilla Sky koji tek što je poleteo sa obližnjeg, lokalnog aerodroma „Kraljica Tamara“ kod Mestije, i ispratili ga do kraja procepa između planina, na njegovom jednočasovnom letu do Tbilisija.

Mestija, uspon do vrha na jednu od kamenih kula planinskih klanova – otvor između dva nivoa © Ivana Dukčević

Mestija, na vrhu (petom nivou) jedne od kamenih kula

Odlično, gruzijsko gazirano osvežavajuće piće Natakhtari lemonade, pravi se u nekoliko ukusa. Na fotografiji je Natahtari od estragona (Natakhtari taragon), ali postoji i sa ukusom kruške, grožđa, limuna, vanile, itd © Ivana Dukčević

Mestija (Mestia) se nalazi na krajnjem severozapadu Gruzije, u regiji naziva Kabardino-Balkaria, na nadmorskoj visini od 1500 metara. Na severu, okružena je nekim od najviših vrhova Velikog Kavkaza, čija visina iznosi preko 4000 metara. Najviši i najčudesniji vrh koji se najbolje vidi sa puta ka jezerima iznad Mestije, je veličanstvena Ušba (Ushba, 4710 m) – nalik kutnjaku sa dva izdignuta špica, često obavijena paperjem oblaka iz kojih vrhovi vire. Iako ne spada u najviše vrhove Kavkaza, Ušbu zbog zanimljivog oblika „duplih“ vrhova nazivaju i kavkaskim Materhornom. Samo mesto Mestija, nalazi se 30-ak kilometara jugoistočno od najvišeg vrha Kavkaza, i Evrope – Elbrusa (5642 m) u Rusiji, i vazdušnim putem manje od 10 kilometra od ruske granice.

Veliki Kavkaz / levo, iza – veličanstveni vrh Ušba (4710 m), sa dva „špica“ (desni je u oblacima) © Ivana Dukčević

Mestija, turistički centar gradića © Ivana Dukčević

Mestija, zanimljiv spomenik legendarnoj Kraljici Tamari (Queen Tamar ili KIng Tamar, XII – XIII vek) u ruskom stilu © Ivana Dukčević

Sredinom juna, pejzaže sa hiljadu nijansi zelene i oštrim, snežnim vrhovima, oplemenjuju cvetovi žute azaleje (ieli) pored puta, čiji se slatki miomiris na svakoj krivini uvlači u terensko vozilo dok polako savladava zemljani put i zahtevni planinski teren. Žutu alazeju lokalci navodno vole da žvaću, jer je njen ukus nasličniji ukusu meda (zbog čega se na engleskom naziva i honey sucking azalea), iako je postoje dokazi da sadrži i otrovne supstance. Osim nje, na livadama raste niski cvet nalik ljubičastoj lali, kao i drvenasto grmlje sa predivnim bež cvetovima nalik magnoliji, koje nazivaju gruzinskom snežnom ružom (Rododendron Caucasicum – Georgian snow rose). Od ove biljke, koriste se listovi koji se suše, i od njih pravi poznati biljni čaj.

Veliki Kavkaz, žuta azaleja na izletu iznad Mestije © Ivana Dukčević

Veliki Kavkaz – na livadama raste drvenasto grmlje sa predivnim bež cvetovima nalik magnoliji, koje nazivaju gruzinskom snežnom ružom (Rododendron Caucasicum – Georgian snow rose) © Ivana Dukčević

Veliki Kavkaz, na izletu iznad Mestije – drvenasto grmlje sa predivnim bež cvetovima nalik magnoliji, koje nazivaju gruzijskom snežnom ružom (Rododendron Caucasicum – Georgian snow rose), od koje se listovi suše, i od njih pravi biljni čaj (naš taksista, spustio se do nižih livada na planini, i ubrao nam buket cveća).

Planinsko cveće Velikog Kavkaza © Ivana Dukčević

U samom gradiću Mestiji, osim Tornja-muzeja klana Margiani, postoje još dva muzeja. Veliki i izuzetno lepo uređen Etnografski muzej istorije Svanetije (Svaneti Museum of History and Ethnography), opisuje običaje stare stotinama godina kada su gruzinski kraljevi i imućne velmože skrivali svoje blago u nedostupnim predelima regije Svanetije. Danas su ova blaga – ona koja su pronađena, izložena u muzeju i datiraju pretežno iz perioda između IX i XIII veka. Iz predvorja muzeja na prvom spratu, udobno zavaljene u velike sofe s jastucima, mlade službenice muzeja čavrljaju, i kroz velike prozore muzeja posmatraju prelepe vidike nalik nekada popularnim foto-tapetama. Nakon posete muzejskoj zbirci, sedeći na sofi, ovaj očaravajući pogled na Mestiju i okolne pejzaže pokušala da nekako što je duže moguće zamrznem, upamtim ga, i u sećanju sačuvam.

Mestija – pogled iz hola sa sofama, u Etnografskom muzeju istorije Svanetije © Ivana Dukčević

Etnografski muzej istorije Svanetije – nameštaj kula planinskih klanova © Ivana Dukčević

Etnografski muzej istorije Svanetije – rogovi muflona, za ispijanje vina © Ivana Dukčević

Etnografski muzej istorije Svanetije © Ivana Dukčević

Ispred muzeja, na livadi se nalazi nekoliko ogromnih belih i okerastih, oblih, uglačanih kamena, koji osim očigledne dekorativne imaju i istorijsku priču vezanu za ovaj deo Kavkaza, a koja je jednom prilikom osvanula i na naslovnoj strani časopisa National Geographic. U pitanju je crkveni praznik Kvirikoba, koji se održava svake godine 28. jula, gde se u selu Kala, ispred lokalne Crkve Kvirike i Ivlita postave dva kamena – jedan manji i jedan veći – za muškarce i za žene, a koji takmičari treba da prvo podignu, a zatim – ako im to pođe za rukom – prebace preko ramena. Gorštaci i gorštakinje Kavaza, takmiče se u veštini i isicanju snage, već stotianama godina. Muškarci Kavkaza, kao dodatni dokaz muškosti ispijaju lokalno vino iz roga ulovljenog muflona.

Na putu do Ušgulija, nalazi se selo u kojem se u julu održava čuveni festival Kvirikaba © Ivana Dukčević

Festival Kvirikaba, na naslovnoj strani NGM

UŠGULI (USHGULI) – najviše selo Evrope

Na 45 kilometra dugom putu od Mestije do Ušgulija, neasfaltiranih je ostalo još samo poslednjih 13 kilometara (put se u stvari, pravi od betonskih delova, kako asfalt zbog niskih temepratura ne bi ispucao i brzo propao). Uskoro, ovo bezvremeno, skriveno mesto prelepih pejzaža, verovatno će početi da opseda sve više turista i možda doprineti da izgubi svoj jedinstveni šarm „sela na kraju sveta“. Ipak, drum kojim se tokom godine do sada moglo samo između maja/juna i septembra (i to ukoliko nema kiše i odrona), lokalnim seljanima omogućiće kontakt sa civilizacijom skoro tokom čitave godine, osim za vreme najvećih snegova.

Na putu ka Ušguliju, najvišem selu Evrope © Ivana Dukčević

OVDE pogledajte kako izgleda put između Mestije i Ušgulija

Na putu ka Ušguliju, jedno od usputnih sela © Ivana Dukčević

Selo Ušguli, najviše je u kontinuitetu naseljeno selo Evrope. Sastoji se iz četiri sela u nizu koja su pripadala četiri zasebna planinska klana, a čiji se najviši deo nalazi na visini između 2100 i 2200 metara. Pejzaži od kojih zastaje dah, srednjovekovni kameni tornjevi i ostaci utvrđenja legendarne kraljice Tamare, od 1996. su na listi UNESCO-ve svetske kulturne i prirodne baštine. Sa vrha brda gde se nalaze ostaci utvrđenja kralja Tamare – kako su čuvenu kraljicu zbog oštroumnosti i izuzetne sposobnosti za diplomatiju ali i za rat, nazivali, sa nadmorske visine od 2100 metara pogled puca na planinske vrhove visine preko pet kilometra – večni sneg najvišeg vrha Gruzije na Velikom Kavkazu – Škaru (Shkhara, 5193 m), na samoj granici sa Rusijom – treći najviši vrh Kavkaza i Evrope.

Ušguli, najviše selo Evrope – iza se vidi najviši vrh Gruzije na Velikom Kavkazu (Škara, 5193 m)

Ušguli, priprema za moderno venčanje na obronku sela © Ivana Dukčević

U Ušguliju danas živi oko 200 stanovnika, koji tokom jutarnje molitve posećuju lokalnu crkvu iz XII veka, na samom vrhu brda, iznad sela na nizbrdici. Uz obaveznu maramu koja pokriva kosu, i suknju „na lastiš“ koja je prekrila pantalone, ušla sam u crkvu u selu na kraju sveta i u vreme jutarnje službe snimila devojčicu koja je izgledala kao da dolazi iz grada, koja je sa bratom – i u društvu bake – meštanke, sa svećom u rukama strpljivo slušala poj molitve popa i starije žene ispred oltara, u majušnoj bočnoj odaji.

Ušguli, služba u crkvi iz XII veka © Ivana Dukčević

U Ušguliju, postoji nekoliko mesta – lokalnih kuća pretvorenih u hostele-pansione – gde je moguće prespavati, i isto toliko lokalnih kafana gde je moguće jesti. Nekoliko njih – sa velikim parkinzima pored rečice Enguri koja juri od glečera vrha Škare ka dolini, vidno je orijentisano na potencijalne velike grupe i masovni turizam, koji će nesumnjivo doprineti neumitnom laganom nestajanju ovog malog planinskog raja na Zemlji.

Na povratku iz Ušgulija, stali smo da pogledamo Toranj ljubavi (Tower of love), kamenu kulu za koju je vezana ljubavna priča u dve verzije. Jedna priča je o ljubavi između oženjenog muškarca iz jednog sela i devojke iz drugog, čija ljubav nije bila moguća, te je devojka odlučila da se osami u kuli i tamo ostala do kraja života. Prema drugoj verziji, devojka je imala mladića iz susednog sela koji je poginuo i čiju smrt nije mogla da preboli, te je saopštila roditeljima da će se zatvoriti u kulu i tamo ostati do kraja života. Dok su bili živi, roditelji su joj u kulu svakodnevno donosili hranu.

Uz povremeni cvrkut ptičice merčali crno-žutog perja (nalik lastavici), i njen prelet tik uz naše terensko vozilo, put od Ušgulija pratio je rečicu Enguri sve do 7 kilometra ispred Mestije, gde su se vode planinskog potoka ulile u reku Mestiju i zajedničkim snagama nastavile ka podnožju Kavkaza.

Kako stići do Gruzije

Avionom: Od Beograda / Zagreba / Sarajeva, do prestonice Gruzije – Tbilisija, najlakše je stići letovima Turkish Airlines, sa presedanjem u Istanbulu. Let od Beograda do Istanbula traje oko 1h 40min, a od Istanbula do Tbilisija još 2h 15 min. U zavisnosti od dana u nedelji, avioni Turkish Airlines od Istanbula do Tbilisija i obratno, lete od jednom do čak tri puta dnevno. Predstavništvo Turkish Airlines nalazi se u Beogradu, u Knez Mihailovoj 9, na prvom spratu (tel +381 11) 3036 195 / 209 7225 / 209 7226.

U saradnji sa…

Kako stići od Tbilisija do Mestije

Iz Tbilisija, do Mestije se može stići na nekoliko načina. Prvi i najbolji: letom malim avionom L-410 UVP-E (17 putnika) lokalne aviokompanije češkog vlasnika – Vanilla Sky, sa jednim letom dnevno u vreme turističke sezone – iz Tbilisija za Mestiju (lokalni Aerodrom Natakhtari u Tbilisiju, nalazi se 23 km od centra grada – aviokompanija obezbeđuje besplatan prevoz od/do centra Tbilisija) i obratno – iz Mestije za Tbilisi (sa lokalnog Aerodroma Kraljica Tamara – Queen Tamar Airport). Pojedinačna aviokarta košta između 25 i 30 € (u jednom smeru), a dužina leta je oko 1 h. Karte se moraju rezervisati online, ponekad i po dva meseca unapred, zbog izuzetno velike potražnje i malog broja sedišta u avionu. Maksimalna kilaža ukupnog prtljaga, po osobi iznosi 15 kg. Vanilla Sky leti do Mestije i iz grada po imenu Kutaisi. Drugi način: maršrutkom (minibusem) iz Tbilisija do Mestije – vožnja košta oko 10 € i traje oko 8 do 9 sati, duž ne naročito kvalitetnih drumova Gruzije i uz izuzetno brzu vožnju lokalnih vozača (polazak je svakog dana u 6 h ujutro, sa autobuske stanice Didube). Treći način: Vozom od Tbilisija do grada Zugdidi (polazi svakodnevno, oko 8.20 h ujutro, po ceni karte od 4,5 €, i putuje nepunih 6 sati), a zatim još 3,5 sata (oko 7 €) maršrutkom (minibusom) od Zugdidija do Mestije (maršrutke za Mestiju nalaze se odmah ispred železničke stanice, i čim se popune putnicima za Mestiju koji su izašli iz voza – kreću, što ne traje predugo). Vožnja traje 3,5 sata (od čega pola sata traje pauza na prvom delu uspona, kod kafane sa pogledom, gde možete popiti piće ili naručiti vruću, slasnu gruzijsku pitu sa sirom – hačapuri, tek izvađenu iz pećnice). Do Mestije se može doći i vozom iz Tbilisija do grada Kutaisi, a zatim maršrutkom do Mestije.

Kako stići iz Mestije do ostatka Gruzije: (Jun/jul 2021) Maršrutke iz Mestije do Zugdidija polaze 4 x dnevno (u 8, 12 i 14 h, kao i u 16 h – ali samo ako se kombi napuni). Jedna maršrutka svakog dana iz Mestije polazi za Batumi, u 8 h. Do Tbilisija se može malim avionom aviokompanije Vanilla Sky, ili maršrutkom (jedan polazak, dnevno). Svi navedeni polasci su podložni promenama, zbog situacije u vezi s Covid19 i u slučaju smanjene potražnje (i broja turista).

Niži delovi Velikog Kavkaza, i čuveno gruzinsko jelo hačapuri – slasna pita sa sirom

Izlet iz Mestije za Ušguli

Za jednodnevni izlet terenskim vozilom od Mestije do sela Ušguli i nazad, poverenje smo poklonili sjajnoj agenciji Ranina Tours sa sedištem u Tbilisiju. Lokalni vozač – ujedno i vodič, Dato, poveo nas je do Ušgulija udaljenog nepuna dva sata vožnje (45 km, od kojih poslednjih 13 km nema asfalta – planiraju da put završe do kraja 2022). Po pristizanju u selo, u obilasku smo proveli oko dva sata, među kavkaskim pejzažima sa pogledom na najviši vrh Gruzije. Na putu do Ušgulija, naše terensko vozilo prešlo je preko dva rečna toka koji su se u formi vodopada isprečili na zemljanom putu, i vozeći „slalom“ propustilo nekoliko nehajnih krava koje – kako bi ih vetar rashladio i oterao insekte – lenjo stoje ili nepomično leže gotovo na svakom od malih mostova koji premošćuju reke (gde je strujanje vazduha najjače). „Krave nisu problem na putu“, kaže nam Dato, „one se kreću sporo i ne prave nagle pokrete, za razliku od konja pored puta, koji odjednom mogu da skoče i promene smer kretanja“.

Najbolje vreme za posetu Velikom Kavkazu, u Gruziji

Ukoliko želite da otkrivate lepote Velikog Kavkaza, period tokom godine kada je moguće posetiti ove delove zemlje kreće se otprilike od maja, do kraja septembra. Pre i posle tog perioda, snegovi i kiše otežavaju kretanje, i postoji velika mogućnost da su putevi neprohodni. U junu najčešće počinju vrućine i slično našem podneblju, traju do kraja avgusta. Za posetu planinskim delovima Gruzije, najbolji period je druga polovina maja i prva polovina juna, iako i krajem maja – ukoliko se sneg još nije otopio – putevi u Mestiji i do Ušgulija, na primer, još uvek mogu biti neprohodni. Iz ovog razloga, naše putovanje na Kavkaz je počelo sredinom juna (na primer, velike kiše u prvoj polovini juna 2021 – pre našeg dolaska, onemogućile su putovanje između Mestije i Ušgulija u trajanju od nekoliko dana). Iznad Mestije, postoji ski lift i ski staza.

Mestija, kharcho – jedna od preukusnih gruzijskih čorbi, sa obaveznom mirođijom i svežim korijanderom (i sosom od belog luka u činijici, pride) © Ivana Dukčević

Kavkaz Svaneti Gruzija, Kavkaz Svaneti Gruzija, Kavkaz Svaneti Gruzija, Kavkaz Svaneti Gruzija, Kavkaz Svaneti Gruzija, Kavkaz Svaneti Gruzija, Kavkaz Svaneti Gruzija, Kavkaz Svaneti Gruzija, Kavkaz Svaneti Gruzija, Kavkaz Svaneti Gruzija, Kavkaz Svaneti Gruzija, Kavkaz Svaneti Gruzija, Kavkaz Svaneti Gruzija,

Atrakcije, Gruzija