Posted on 22 maj 2019

/ off

TURSKA – Tatvan, Nemrut, Ahlat, Bitlis

Jezero Van

Ahlat, Nemrut, Bitlis, Tatvan

Duž istočne obale jezera Van, prostire se regija opštine grada Vana, dok čitava zapadna obala jezera pripada regiji grada Bitlisa. Iako je Bitlis, arhitektonski gledano, najzanimljiviji istorijski gradić na jezeru Van, nalazi se oko 15 kilometara iznad jezera, u brdima, odakle se jezero ne vidi. Iz ovog razloga, noviji grad Tatvan, klasična kasaba istočne Anadolije, koji se prostire pored samog jezera, praktično je postao centralno mesto regije zapadne obale jezera Van. Iz Tatvana kreće trajekt koji prevozi kompoziciju čuvenog voza Vangölü Express, iz Ankare. Severno od Tatvana, pored jezera, nalazi se Ahlat, najveće i kulturno-istorijski najznačajnije seldžučko groblje u Turskoj, koje je zaštitio UNESCO. Nadomak nekropole, izdiže se vulkan Nemrut, najveći u Turskoj, poznat po nekoliko vulkanskih jezera, gde lokalci dolaze na piknik.

Magistrala oko jezera Van © Ivana Dukčević

Ahlat, srednjovekovno seldžučko groblje (UNESCO) © Ivana Dukčević

Ahlat, srednjovekovno seldžučko groblje (UNESCO)

Veliko kratersko jezero unutar vulkana Nemrut © Ivana Dukčević

Živopisni, istorijski gradić Bitlis © Ivana Dukčević

Usamljeni seldžučki kumbet, Bitlis

Obala grada Tatvana, na jezeru Van © Ivana Dukčević

Turski slatkiš, sličan „Nojinom pudingu“ © Ivana Dukčević

Tekst i fotografije deo su publikovane knjige „Umetnost putovanja“ (ISBN 978-86-7963-499-3) u izdanju Samizdata B92, zaštićeni Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik Republike Srbije, br. 104/2009 i 99/2011. Nije dozvoljeno kopiranje, niti objavljivanje teksta, delova teksta, i fotografija, bez dozvole autora (Ivana Dukčević), i izdavača (za Samizdat B92 – Veran Matić).

U predelu oko jezera Van, na usamljenim vrhovima golih brda nalaze se ostaci velikih, seldžučkih tvrđava, i dva od tri najstarija seldžučka groblja Turske. Najčuvenija na svetu seldžučka nekropola je u Ahlatu (XII – XV vek), na zapadnoj obali jezera Van, koja je 2022. stavljena na listu svetske baštine Uneska. Srednjovekovni nadgrobni spomenici Ahlata, izgledom i materijalom od vulkanskog kamena boje rđe, neobično su me podsetili na najveću srednjovekovnu jermensku nekropolu Noratus, koja se nalazi pored jezera Sevan, u Jermeniji, iz istog vremenskog perioda. Takođe, arhitektura osmougaonih seldžučkih mauzoleja, veoma podseća na vrh jermenskih crkvi. Prodor nomadskog plemena Turaka Seldžuka (na turskom: Selčuk – Selçuk) na prostore istočne, a zatim i centralne Anadolije, u XI veku označio je kraj Jermenskog kraljevstva. Ipak, arhitektura Seldžuka u Turskoj poprimila je veliki uticaj jermenske, ali i (obližnje) persijske (iranske) arhitekture. Naime, spoljni izgled seldžučkih džamija, ni malo ne podseća na one kasnije, „zapadne“ – osmanlijske, dok turbeta čak najviše liče na kupole i krov osmougaonih, jermenskih i gruzijskih crkvi.

Magistrala oko jezera Van © Ivana Dukčević

U blizini Ahlata, stenovite vulkanske formacije nalik onim u Kapadokiji © Ivana Dukčević

Na brdu iznad Ahlata © Ivana Dukčević

Seldžučki most nadomak nekropole u Ahlatu © Ivana Dukčević

Na ulazu u veliki kompleks seldžučkog srednjovekovnog groblja Ahlat (UNESCO) – kružni seldžučki mauzolej, neverovatno me je podsetio na srednjovekovnu, sakralnu arhitekturu susedne Jermenije © Ivana Dukčević

Najveći kompleks seldžučkog srednjovekovnog groblja, Ahlat (UNESCO) © Ivana Dukčević

Najveći kompleks seldžučkog srednjovekovnog groblja Ahlat (UNESCO) © Ivana Dukčević

Ahlat © Ivana Dukčević

Dekorativni nadgrobni spomenici od crvenkastog vulkanskog kamena, Ahlat (UNESCO) © Ivana Dukčević

Ahlat, osim geometrijskih i organskih, dekoraciju seldžučkih nadgrobnih spomenika čini kaligrafija u vidu arapskog pisma, kojim su Turci pisali sve do početka XX veka © Ivana Dukčević

Ahlat, postoji tri tipa grobnice © Ivana Dukčević

Ahlat, seldžučka nekropola (UNESCO)….

Na zapadnoj obali jezera Van, nalazi se jedan od najvećih vulkana u ovom delu Turske, i jedna od dve planine Nemrut (Nemrut Dağı, 2948 m) na istoku zemlje (drugi Nemrut, sa antičkim, kulturno-istorijskim spomenicima, nalazi se zapadnije, između gradova Malatje i Adijamana). Uspavani vulkan, navodno je naziv dobio po starozavetnom kralju Nimrodu koji je ovim prostorima vladao oko 2100. godine pre nove ere, i bio zaslužan za podizanje Vavilonske kule. Navodno je legendarni kralj, imao palatu na vrhu vulkana.

Vijugav put do vrha, vodi do velikog kratera sa nekoliko manjih i jednim većim vulkanskim jezerom Nemrut Gölü, nastalim kao rezultat erupcije vulkana koja se dogodila pre nekoliko hiljada godina (poslednja je zabeležena 1692). Vrh vulkana čini velika, prostrana kaldera, u kojoj se nalaze tri kraterska jezera, sa hladnom i vrelom (60º) jezerskom vodom. Sadašnje veliko jezero Büyük göl, ima dubinu između 100 i 155 metara. Pre oko 250.000 godina, velika erupcija vulkana formirala je tok lave dug preko 60 kilometra, koji je blokirao tok vode iz sliva ovdašnjih reka, i formirao jezero Van, najveće alkalno endorejsko jezero na svetu – jezero koje nikuda ne otiče. Nakon erupcije, vulkan se urušio i formirao kalderu sa slatkovodnim jezerima. Kaldera vulkana Nemrut, najveća je u Turskoj, četvrta po veličini u Evropi, i šesnaesta po veličini u svetu. S vrha kratera, pružaju se nezaboravne panorame na jezero Van.

Uspon na vulkan Nemrut © Ivana Dukčević

Na vrhu vulkana Nemrut

Pogled na Tatvan i jezero Van, s vrha vulkana Nemrut…

Krater vulkana Nemrut, najveći u Turskoj…

Jedno od nekoliko jezera u krateru vulkana Nemrut © Ivana Dukčević

Jedno od nekoliko jezera u krateru vulkana Nemrut, Veliko jezero © Ivana Dukčević

Veliko jezero (Büyük göl), najveće od nekoliko jezera u krateru vulkana Nemrut, Veliko jezero © Ivana Dukčević

İlıgöl, jedno od nekoliko jezera u krateru vulkana Nemrut © Ivana Dukčević

Nakon obilaska kratera vulkana Nemrut, krenuli smo ka jugu, prošli kroz Tatvan, a onda krenuli uzbrdo. Čim smo ušli u Bitlis, gradić od oko 53.000 stanovnika, arhitektura i atmosfera grada veoma su me podsetili na onu u većem i mnogo poznatijem Dijarbakiru. Dijarbakir uopšte nije daleko (nalazi se 215 km jugozapadno), te su sivkasto-crni vulkanski kamen srednjovekovnih zdanja, i većinska kurdska populacija, prisutni i u Bitlisu. Pre nego što su u X i XI veku, ove prostore osvojili Turci Seldžuci, istočnom Anadolijom vladalo je Jermensko kraljevstvo, zbog čega današnji Jermeni ovu regiju i dalje nazivaju Zapadnom Jermenijom. Osim Jermena, veliki deo populacije činili su Kurdi, koji su i danas većinska populacija istočne Anadolije. Iako poreklo naziva Bitlis nije poznato, grad je u X veku na jermenskom jeziku nosio naziv Gaġeš, Bagageš ili Bageš. Neki veruju da je tvrđavu u Bitlisu podigao jedan od generala Aleksandra Velikog, ali to istorijski nije potvrđeno. Grad se nalazi na nadmorskoj visini od 1545 metara, i udaljen je 15 kilometara od jezera Van (25 km od grada Tatvana). Smešten je u strmoj dolini istoimene reke Bitlis, pritoke velike mesopotamske reke Tigar. Lokalna ekonomija regije zasniva se na poljoprivrednim proizvodima koji uključuju voće, žito i duvan. Za vreme našeg boravka u avgustu 2022, u istorijskom centru Bitlisa trajali su obimni radovi na rekonstrukciji starog dela grada – kompletnih ulica, kamenih mostova i starih zdanja.

Bitlis, zdanje u kompleksu medrese Ihasiye Serafhan © Ivana Dukčević

Bitlis, Medresa Ihasiye Serafhan © Ivana Dukčević

Tvrđava u Bitlisu (Bitlis Kalesi) © Ivana Dukčević

Simpatični, istorijski gradić Bitlis, bez stranih turista (osim nas 🙂 ), te smo hodajući privukli priličnu pažnju lokalaca © Ivana Dukčević

Bitlis © Ivana Dukčević

Bitlis, džamija Şerefiye Camii © Ivana Dukčević

Bitlis, istorijsko zdanje Burjan (Bitlis Büryan – Büryancı Azmi’nin Yeri), medresa iz 1524, godine, danas je restoran otvoren 1907 © Ivana Dukčević

Tatvan je najveći gradić na zapadnoj obali jezera Van, i ima oko 80.000 stanovnika koje mahom čine Kurdi. Iako je bio važno mesto srednjovekovnog, Jermenskog kraljevstva, naročito u vreme kralja Ašota III (X vek), pao je u zaborav sve do sredine XX veka, kada je odlučeno da pruga od Ankare ka Vanu (i dalje, ka Teheranu), prođe upravo kroz Tatvan. Iz Tatvana, trajekt prevozi kompoziciju čuvenog voza Vangölü Express, za grad Van. U Tatvanu ne postoji muzej, niti bilo kakav spomenik od značaja, i turistički gledano, gradić isključivo služi kao baza za odlazak na izlete oko jezera Van. Najlepši deo mesta nalazi se uz obalu jezera, na šetalištu.