.
.
.
.
.
.
.
.
MARDIN
.
– bajkovite panorame drevne Mesopotamije –
.
.
.
.
Mardin, panorama žitnica Mesopotamije © Ivana Dukčević |
Mardin, suton na jednoj od dve kupole medrese ZIndžirije, u martu 2018 (izlaz na vrh, zatvoren je za posetioce krajem 2018, ali je 2020. ponovo bilo moguće popeti se na krov). |
Oluja se sprema nad Mardinom, u suton, oktobar 2021 © Ivana Dukčević
Kaskadna bašta cveća ispred medrese Kasimije, u martu 2018.
Mardin, jedna od nekoliko drevnih sirijskih pravoslavnih crkvi – Crkva četrdesetorice velikomučenika Kapadokijskih © Ivana Dukčević |
Mardin, tradicionalna kuća – danas hotel © Ivana Dukčević |
Mardin, prodavnica ručno pravljenih sapuna s aromom pistaća © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
Tekst i fotografije deo su publikovane knjige „Umetnost putovanja“ (ISBN 978-86-7963-499-3) u izdanju Samizdata B92, i knjige-vodiča o Turskoj (ISBN 978-86-7722-422-6), i zaštićeni su Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik Republike Srbije, br. 104/2009 i 99/2011. Nije dozvoljeno kopiranje, niti objavljivanje teksta, delova teksta, i fotografija, bez dozvole autora (Ivana Dukčević) i izdavačke kuće (za Samizdat B92 – Veran Matić).
.
.
.
Suton u Mardinu, s magistralom koja vodi ka aerodromu, u daljini, april 2020 © Ivana Dukčević
.
.
.
.
.
Mardin, panorama žitnica Mesopotamije, i granica sa Sirijom u daljini © Ivana Dukčević
.
.
.Mardin, pogled na kišu koja kao u snopovima pada iz oblaka, iznad žitnica Mesopotamije © Ivana Dukčević
.
Mardin © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Đubretari Mardina nemaju kamione – do uzanih sokaka je moguće doći samo magarcima, koji su zvanično deo gradskog komunalnog sistema u starom delu grada © Ivana Dukčević
.
.
.
.
.
.
.
U saradnji sa
Turkish Airlines© Ivana Dukčević
.
.
.
.
.
Zahvaljujem svima koji su pomogli prvo istraživačko putovanje na jugoistok Turske, u proleće 2018: bajkovitim etno-hotelima Anadolu Evleri u Gaziantepu, Elçi Konağı Butik Otel u Šanliurfi i #KaradutPansiyon na planini Nemrut (Nemrut Dağı), kao i predstavništvu aviokompanije Turkish Airlines u Beogradu, sponzorima mog samostalno osmišljenog i organizovanog putovanja.
.
.
.
.
Na dalekom jugoistoku zemlje, nadomak granice sa Sirijom i sat vremena vožnje od Alepa, na visini od 1083 metra anadolske visoravni stigli smo u Mardin, jedan od najčarobnijih gradića Turske. Smešten kaskadno na beživotnoj, prašnjavoj strmoj litici masivnog brda, s vremešnom tvrđavom na vrhu i božanstvenom arhitekturom arapskih kuća od okerastog kamena, još iz daljine oduzima dah. Na ovim prostorima, u delu severozapadne Mesopotamije ljudi su prvi put zastali i trajno se nastanili, zasadivši prva žitna polja. Kasnije, nakon drevnih Asiraca, ove prostore naselili su Rimljani, Persijanci, Vizantijci, Arapi, a zatim Turci, Mongoli i Kurdi, što je dovelo do mešanja kultura i civilizacija, i rezultiralo nekim od najlepših kulturnih zaostavština u ovom delu planete. Postoje dva Mardina – stari i novi, skoro potpuno odvojeni. Tokom boravka, novi smo videli tek po odlasku jer se savremeni, jarko ofarbani soliteri u neskladu s okolinom i nalik blokovskim naseljima, nalaze sa suprotne strane brda i daleko od starog centra, u velikoj dolini.
.
.
.
.
.
Pogled na Mardin (nadm. visina:1083 m), snimljen s nekoliko kilometara udaljene aerodromske piste © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Predgrađe Mardina, pogled iz sobe Hotela Hilton Garden Inn © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Pogled na Mardin, s napuštenom tvrđavom na vrhu koju danas koristi vojska © Ivana Dukčević
.
.
.
.
.
Mardin je najlepši u proleće, kad sa terasa gradskih kuća pogled puca ka jugu, na beskrajne zelene zasade pšenice kojima se ne vidi kraj. Tokom leta, pšenica poraste, požuti, i slika u oku pomatrača izgubi onaj očaravajući kontrast između okerastih minareta i kupola medresa na litici, i jarko zelene trave. U Mardinu su najlepše večeri, ružičasti zalasci sunca stopljeni sa siluetama srednjovekovnih medresa. Ili kada u daljini, na nepregledna polja pšenice u dolini kiša iz oblaka kao u snopovima pada na zemlju, dok je s jedne strane koso osvetljavaju zraci sunca.
.
.
.
Mardin, medresa Zindžirije (XIV vek) © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
Mardin, jedna od mnogih kafeterija na krovu kuće – krovovi stepenasto postavljenih mardinskih kuća, ujedno su terase kuća iznad njih © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
Suton na vrhu Mardina, iz podnožja tvrđave (sa Zindžirije medresom, iza) © Ivana Dukčević
.
.
.
.
.
U Mardin smo stigli predveče. U jednostavnim lokalima duž glavne ulice Džumhurijet (Cumhuriyet Caddesi) na padini brda, kupili smo vruće somune tek izašle iz zemljanih peći, a nakon turske pice (pide) i ajrana (ayran, retki turski jogurt) za večeru, pazarili smo dževizli sudžuk (cevizli sucuk – stvrdnut, u dugačak fišek nalik tankoj kobasici oblikovan voćni žele punjen orasima), i veoma izdašan ratluk od nara sa komadima pistaća koji pre ređanja u kutiju vešti majstori iseku velikim makazama na kocke.
.
Zbog blizine Sirije, ispijanje kafe je i ovde u modi više nego na drugim mestima u Turskoj gde turski crni čaj dominira. U malim radnjama glavne mardinske ulice moguće je kupiti nekoliko vrsta arapske kafe (koju kod nas nazivamo – turskom), kao i onu sa dodatkom mlevenih bobica biljke menengič – smrdljike (kahve menengiç – žbunasta mediteranska biljka, na srpskom: smrdljika, vrsta divljeg pistaća). Boja ove kafe podseća na belu kafu, ali nam se ukus nije dopao. Ipak, ukusi su različiti i sve treba probati. Drugu poznatu opciju crne kafe čini kafa dibek, u koju je umešano čak sedam različitih začinskih biljaka. Ljubitelji vina, u Mardinu će pronaći nekoliko vinarija sa u ovim krajevima najčuvenijim sirijskim vinom.
.
.
.
.
.
Mardin, radnja sa ratlukom „na metar“ i desetak vrsta kafe © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Ispred: arapska kafa (koju u Evropi nazivamo – turskom) i kafa menengič (iza), uz ušećereni badem umočen u plavu boju © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Bobičasti plod biljke smrdljike (menengič) koji se melje i stavlja u kafu © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Mardin, prodavnica slatkiša i (nekoliko vrsta) kafe © Ivana Dukčević
.
.
.
.
„Ninova Süryani Ev Şarapları“, u prevodu: Niniva – kuća sirijskog vina © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Mardin, pekara © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Mardin, prevod natpisa glasi: „Pekara braće Odunlu“ © Ivana Dukčević
.
.
.
.
.
Osim arapske kafe i vina (na turskom se vino kaže: šarap – şarap)., čitav kraj oko Mardina čuven je po predivnim komadima srebrnog nakita od srme, tananih listića i dugih štapića srebra koje pletu („Turkish Love Knot„), ponekad boje i od njih prave zanimljive čvorove oblikujući prstenje, priveske za ogrlice i narukvice. I zlato se obrađuje na sličan način. U glavnoj ulici, u malim radnjama sa nakitom možete provesti sate posmatrajući kako vešti majstori prave čudesne oblike. Osim nakita, Mardin je poznat i po ručno pravljenom sapunu od biljnog ulja kojem se dodaju arome nara, pistaća, kajsije i drugog voća, a pravi se i od kozjeg mleka.
.
Glavna ulica – Džumhurijet džadesi („Ulica Republike“) dužine oko 500 metara, predstavlja dobar orijentir. U njoj (i odmah kraj nje) nalazi se najveći broj radnji, kafea, restorana i pekara, u kojima možete izuzetno jeftino jesti (informacija za vozače – ulica je jednosmerna). Cene u Mardinu nešto su niže od ostalih gradova u okruženju. U izuzetno jednostavnim lokalima duž glavne ulice možete kupiti i grickalice – semenke i sušene plodove, a u prodaji je na primer i mladi badem – sa zelenom ljuskom, kao i vrsta žira. Osim turske pice (pide) u nekoliko ukusa, za ručak možete probati lahmadžun (lahmacun – nalik pici, sa mlevenim mesom i začinima), doner kebab uz salatu i ajran, bezmesne sarmice od vinove loze – sve po ceni od 3 do 10 € za ručak/večeru po osobi, u odličnom Restoranu Šejr-i Merdin (Şeyr-i Merdin) u samom centru. Ako ste za nešto luksuzniju varijantu, deset minuta dalje posetite nešto otmeniji etno-restoran Bagdadi Restaurant sa cenom večere po nešto višoj ceni. Oba restorana nalaze se u centralnom delu glavne ulice Džumhurijet.
.
.
.
.
.
Mardinsko srebrno prstenje od tananih, upletenih štapića srebra © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Mardin, prodavnica ratuka i raznih vrsta kafe © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Mardin, ručno pravljen (i još neobrađen) sapun sa aromom pistaća © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Turska pica – pide, isečena na komade, i ajran (retki jogurt) © Ivana Dukčević |
Komplet kebab i salata, uz ajran, i escajg i vlažnu maramicu u kesici – sa porukom „Afiyet olsun!“ – Prijatno! © Ivana Dukčević |
.
Ulična tezga – beli sir, masline, orasi, listovi vinove loze… © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
Osim privatnih kuća, gotovo svi hoteli u starom delu grada na padini smešteni su u tradicionalnim kućama arapske arhitekture od okerastog kamena. Zbog zidova koji su izuzetno debeli, internet konekcija u sobama ne funkcioniše najbolje te se upotreba mobilnih telefona obično odvija ispred ili na terasi. Ponekad se sa glavne mardinske ulice, do hotela dodatno mora strmim stepeništem, uzbrdo. Ipak, pentranje visokim stepenicama i prenos kofera ovim putem brzo se zaboravi nakon prvog pogleda sa neke od terasa hotela na čini se beskrajnu Mesopotamiju.
.
Jedan od simbola Mardina čine kitnjasti kamenorezi minareta dve stare srednjovekovne džamije u seldžučkom stilu i kupole Zindžirije (Zinciriye) – jedne od dve velike gtadske srednjovekovne medrese. Sitan vez u reljefnoj dekoraciji arhitekture ovih zdanja podseća na susedni, maštoviti kitnjasti persijski stil i ima malo veze sa kasnijim osmanlijskim čiji je uzor u velikoj meri bila vizantijska arhitektura (zbog čega osmanlijske džamije neobično podsećaju na vizantijske crkve).
.
.
.
.
.
.
Jedan od mnogih tradicionalnih hotela u Mardinu © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Tradicionalni hotel u Mardinu © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Jedan od mnogih tradicionalnih hotela u Mardinu © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Jedan od mnogih tradicionalnih hotela u Mardinu © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Mardin © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Pogled sa terase jednog od mnogih tradicionalnih hotela u Mardinu © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Mardin © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Mardin, glavna ulica Džumhurijet © Ivana Dukčević
Na ovom području, u IV veku nastala je Sirijska crkva – jedna od prvih pravoslavnih crkvenih zajednica na svetu, prvom podelom Crkve još u samom osvitu hrišćanstva, na mestu gde je i nastalo. Kasnije, i jermenska i sirijska crkva doživele su dalje podele na katoličke i protestantske. Ipak, na ovim prostorima Sirijska pravoslavna crkva dominira. U Mardinu i u okolini, naročito ka istoku i jugoistoku – u blizini gradića Midjata (Midyat) kuda smo nakon dva dana boravka u Mardinu krenuli, duž valovitih predela u brdima naziva arapskog porekla – Tur Abdin, nekada je bilo čak 80 nezavisnih sirijskih pravoslavnih manastira, ali ih je danas ostalo samo nekoliko. Dva najpoznatija, vekovima su nosila titulu sedišta patrijaršije.
.
.
.
.
.
Jedna od nekoliko sirijskih pravoslavnih crkvi u Mardinu, nastalih u periodu između IV i VI veka, nalik su utvrđenjima © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Mor Hürmüzd Keldani Kilisesi – jedna od nekoliko sirijsko-haldejskih istočno-katoličkih (unijatskih) crkvi u Mardinu © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Mor Hürmüzd Keldani Kilisesi – jedna od nekoliko sirijsko-haldejskih istočno-katoličkih (unijatskih) crkvi u Mardinu © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Mor Hürmüzd Keldani Kilisesi – jedna od nekoliko sirijsko-haldejskih istočno-katoličkih (unijatskih) crkvi u Mardinu © Ivana Dukčević
.
.
.
.
.
.
U obilasku Mardina, u sokaku nadomak centra nekoliko dana pre Uskrsa po starom kalendaru posetili smo jednu od nekoliko još uvek aktivnih drevnih sirijskih pravoslavnih bogomolja iz IV veka – Crkvu (Svetog Behnama, Sare i) četrdesetorice velikomučenika Kapadokijskih (arapski Mor Behnam, tur. Kirklar Kilise, engl. Forty Martyr Church, severozapadno od centra, nadomak glavne ulice, u pešačkom Saǧlık Sokaku sa stepeništem). Svake nedelje, u devet ujutro ovde se obavlja služba na dijalektu danas mrtvog aramejskog jezika kojim je pre više od dve hiljade godina govorio Isus Hrist. Zbog nevelike pastve, crkva je često prazna i zaključana. Posetioci koji dolaze drugim danima u želji da je vide, prolazom kroz kapiju u dvorištu obično potraže nekog od uposlenika koji su uvek negde u blizini. Jedan od dvojice koji su u trenutku našeg dolaska od mnoštva isečenih maslinovih grana u dvorištu pravili i kanapom vezivali veliki zeleni krst (koji će tokom uskršnje liturgije biti spaljen), doneo je starinski ključ i otključao crkvu samo za nas. Kada smo godinu dana kasnije ponovo posetili Mardin dan nakon Uskrsa, na kapiji ove crkve stajalo je obaveštenje o tome da će nakon Uskrsa crkva biti zatvorena tri dana.
.
Crkva iz VI veka posvećena je Behnamu i Sari – deci asirskog kralja Sinhariba (IV vek), koji je vladao kao satrap persijskog cara Šapura II. Za vreme lova, kada je seo da se odmori Behnam je zaspao i usnio san u kojem mu se ukazao anđeo i saopštio mu da potraži Svetog Mateja – isposnika na planini Alfaf kod Ninive (današnji severni Irak), kako bi izlečio sestru Saru bolesnu od lepre. Kada se popeo na planinu i sreo isposnika, ovaj mu je otkrio hrišćanstvo u koje Behnam nije poverovao te mu je isposnik predložio da dovede sestru Saru koju će izlečiti, kako bi poverovao. Nakon konsultacija s majkom, sledećeg dana, Behram, Sara i četrdesetorica njihovih sluga, ponovo su se popeli na planinu Alfaf – kada je Sveti Matej izlečio Saru, svi zajedno su se preobratili u hrišćane. Sledećeg dana, kada je njihov otac – kralj, saznao, zahtevao je da se istog dana odreknu hrišćanstva, što su svi zajedno odbili. Zatim je poslao vojsku koja ih je stigla i ubila, čime su za crkvu postali velikomučenici. Nakon smrti svoje dece otac je izgubio razum, te se njegovoj ženi u snu ukazao anđeo i savetovao da oboje prihvate hrišćanstvo i na planini Alfaf podignu manastir, koji i danas postoji.
.
.
.
.
.
.
Mardin, sirijska pravoslavna Crkva Svete Četrdesetorice velikomučenika Kapadokijskih (IV vek) © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Mardin, sirijska pravoslavna Crkva Svete Četrdesetorice velikomučenika Kapadokijskih (IV vek) © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Mardin, sirijska pravoslavna Crkva Svete Četrdesetorice velikomučenika Kapadokijskih (IV vek) © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Mardin, sirijska pravoslavna Crkva Svete Četrdesetorice velikomučenika Kapadokijskih © Ivana Dukčević
.
.
.
.
Biblija ispisana aramejskim pismom, na sirijsko-aramejskom jeziku (narečje mrtvog jezika kojim je nekada govorio Hrist – zvukom i pismom najviše podseća na spoj hebrejskog i arapskog, jezicima čije je pismo proizašlo iz aramejskog © Ivana Dukčević
.
.
.
.
.
.
Zaštitni znak Mardina su minareti dve stare džamije – Džamije Šehidije (Şehidiye Camii ve Medresesi) i Velike džamije (Ulu Camii) – obe u seldžučkom stilu, i kupole jedne od dve velike srednjovekovne Zindžirije medrese – Zinciriye (Sultan İsa) Medresesi. Sve navedene građevine sazidane su u XIV veku, osim Ulu džamije koja je sazidana još u XI – XII veku (dinastija turkmenskih Artukida – u službi Seldžuka, koji su vladali i iz Hasankejfa). „Sitan vez“ u reljefnoj dekoraciji arhitekture ovih zdanja podseća na predivni susedni persijski/iranski stil i ima malo veze sa kasnijim, osmanlijskim.
.
Lokalci se ponose starim zdanjem u kojem se danas nalazi Glavna pošta (PTT – da, i na turskom je ista skraćenica), Muzejem grada smeštenom u bivšoj kasarni (Sakıp Sabancı City Museum – Sakıp Sabancı Mardin Kent Müzesi), kao i Muzejem Mardina (Mardın Muzesi) smeštenom u prelepoj vili imućnih trgovaca iz XIX veka, a u kojem se može videti mala, zanimljiva zbirka predmeta iz perioda bronzanog doba i asirske vladavine ovim područjem. Muzej se nalazi u neposrednoj blizini sirijske katoličke Crkve Device Marije (Süriyani Katolik Kilisesi).
.
.
.
Minareti Mardina © Ivana Dukčević |
.
.
Mardin, minaret Velike džamije (Ulu Camii) iz XI veka © Ivana Dukčević |
Mardin © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
.
Deyrulzafaran Monastery
Manastir šafrana
.
.
Najčuveniji manastir nadomak Mardina – Manastir šafrana (Deyrulzafaran Monastery) iz V veka (arapski: Deyr-el-Zaferan, na kurdskom: Dêra Zehferanê), nalazi se 7 kilometara južno od grada i do njega smo stigli taksijem. Jedan od dva najvažnija sirijska pravoslavna manastira na svetu, sastavljen iz tri crkvena dela, unutrašnjeg dvorišta, i okružen visokim zidinama nalik tvrđavi. Naziv je dobio jer su prema jedoj verziji priče u temelje zdanja graditelji u malter umešali cvetove šafrana. Prema drugoj, naziv nosi zbog boje kamena koji je sličan boji prašnika šafrana, dela koji se koristi u ishrani. Još se naziva i Mor Hananyo Monastery (Dayro d-Mor Hananyo ili The Monastery of St. Ananias).
.
Najvažniji je sirijski pravoslavni manastir na svetu (Syriac Orthodox monastery), osnovan 493. godine na mestu gde se prethodno nalazio hram posvećen asirskom bogu Meseca (Sin) ili bogu Sunca (Shamash), koji su antički Rimljani po osvajanju severne Mesopotamije pretvorili u tvrđavu. U toku srednjeg veka, dva puta je bio prilično urušen – jednom od strane Persijanaca, a drugi put Mongola (Tamerlan). Nakon perioda kada je pao u zaborav, manastir je 793. renovirao biskup Mardina i Kfartute – Mor Hananyo, po kojem nosi jedan od današnjih naziva. Kasnije, manastir je ponovo napušten i zatim obnovljen od strane mardinskog biskupa Jovana koji je pobegavši iz Antiohije (Antakije) nakon obimnog renoviranja 12. jula 1165. godine, u manastir preselio sedište Sirijske pravoslavne crkve.
.
.
.
Sirijski pravoslavni Manastir šafrana (Deyrulzafaran) iz V veka © Ivana Dukčević |
.
.
Dvorište Manastira šafrana © Ivana Dukčević |
.
.
Crkva Manastira šafrana © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
.
.
Sve do 1932. godine, manastir je to i ostao, kada je sedište preseljeno u Damask. Ipak, patrijarhov tron i mnoge druge relikvije ostale su ovde: 300 godina stari drveni tron, nosiljka za patrijarha, grobnice bivših patrijarha tokom proteklih vekova, i podni mozaici. Služba se i danas obavlja na sirijskom dijalektu aramejskog jezika nalik onom kojim je pre 2000 godina govorio Hrist. U bašti manastira monasi zalivaju maslinjak, gaje badem i nar, zbog čega u prodavnici manastira može da se kupi domaći sos od nara (koji se u Turskoj i na Bliskom istoku koristi kao preliv, najčešće za salate), badem, kolačići od šafrana kao i domaća (arapska – sirijska) kafa.
.
INFO: Taksi vožnja od centra Mardina do manastira (7 km), i nazad – uz polučasovno čekanje, košta oko 8 evra. Radno vreme manastira: 8.30 – 11.30 i 13.30 – 15.30 h / ulaz oko 1 evro (obilazak delova manastira odvija se u grupi sa manastirskim vodičem, traje oko 30 minuta, a vođenje je samo na turskom jeziku).
.
.
.
.
.
(Glavni) monah Manastira šafrana © Ivana Dukčević |
.
.
Manastir šafrana © Ivana Dukčević |
.
.
Krajolik južno od Mardina, u blizini Manastira šafrana © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
.
Odlazak taksijem na izlet van grada završili smo posetom prelepom seldžučkom zdanju medrese Kasimije (Kasımiye Medresesi) iz XV veka na jugozapadnom obodu Mardina, sa interesantnom kupolom od okerastog kamena i unutrašnjim dvorištem u kojem se nalazi sveti izvor za koji se tvrdi da podmlađuje. Iz česme odakle u tu svrhu treba piti, voda otiče u kvadratni bazen u centru unutrašnjeg dvorišta. Na gornjem spratu nalaze se ćelije nekadašnjih učenika ove verske škole, a ispred medrese, na obronku brda kaskadno je zasađena velika bašta gde smo u rano proleće uživali u šetnji između zasada raznobojnih lala, ruža i bokora ljubičastih đurđevaka, nalik tepisima.
.
.
.
.
Kasimije medresa i kaskadna bašta cveća © Ivana Dukčević |
.
.
Kaskadna bašta cveća niže medrese © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
.
Na vrhu sivo-okerastog mardinskog brda, podno tvrđave, završavaju mardinske kuće i vide se ostaci prastare Mardinske tvrđave (Mardin Castle) za koju se pretpostavlja da je sazidana još u vreme Rimljana. Negde u XV veku, zidine su proširene kako bi stanovnici grada unutar njih pronašli utočište u slučaju napada ili opsade osvajača (u jednom delu, još uvek su vidljive statue lavova na kapiji). Najviši deo Mardinske tvrđave danas je deo vojne kasarne i poseta njenoj unutrašnjosti nije moguća.
.
Posetu Mardinu završili smo u suton, na vrhu Zindžirije medrese (Zinciriye ili Sultan İsa Medresesi). Visoku teološku školu – jedno od najočuvanijih starih zdanja u persijskom stilu osnovao je 1385. godine İsa Bey (Melik Necmeddin Isa bin Muzaffer Davud bin El Melik Salih), poslednji artukidski sultan koji je vladao iz Mardina. Na jednom od najviših delova padine mardinskog brda – u podnožju Mardinske tvrđave, u kompleksu u kojem se nalazi njegov mauzolej (sa monumentalnim ulazom u deo medrese dekorisanim reljefnom dekoracijom – persijski: „iwan„, koja se može videti širom Irana), popeli smo se unutrašnjim stepeništem, na krov. U sumrak, na mestu odakle puca pogled na grad i žitna polja Mesopotamije, u podnožju monumentalnih kupola koje natkrivaju medresu posmatrali panorame koje ostavljaju bez reči. U Zindžirije medresi jedno vreme bio je smešten muzej grada, dok za njega nije pronađena adekvatnija zgrada.
.
.
.
.
Mardin, krov Zindžirije medrese zatvoren je za posetu krajem 2018 © Ivana Dukčević |
Mardin, pogled na Mesopotamiju iz podnožja tvrđave © Ivana Dukčević |
Mardinska tvrđava © Ivana Dukčević |
Pogled iz Zindžirije medrese © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
Mardin © Ivana Dukčević
.
.
.
.
MARDIN – Vera Radeka
.
Dođoh ti željo dosanjana
U zlatno ruho odeven grade,
A ushićenje zanjiše dušu
Pomislim, evo srce mi stade.
.
Čaršija mala sva u sjaju
Sokaci srebra protkane niti,
Miris sapuna svuda se širi,
Mirisnu dušu ne može skriti.
.
A majstor stari pred dućanom
Muziku sklada čekićem, dletom,
Slika se stvara rukom veštom
Bakarna ploča pticom i cvetom.
.
Pogled se rasu ravnicom plodnom
Mladoga žita zeleni sade
Vetar ga blago uljuljkuje
Pomislim opet, srce mi stade.
.
.
.
.
.
.
Kako stići…
.
.
Iz Beograda (Zagreba ili Sarajeva), do Istanbula svakodnevno leti turska državna aviokompanija Turkish Airlines. Od Istanbula, jednom do dva puta dnevno Turkish Airlines ima letove do Mardina. U februaru 2018, u Mardinu je otvorena nova aerodromska zgrada, ali je Aerodrom Mardin jedan od nekoliko u Turskoj koji nije međunarodni. To praktično znači da ukoliko na primer putujete iz Beograda za Mardin (s presedanjem u Istanbulu), u Istanbulu morate podići prtljag iz Beograda, obaviti granične formalnosti i prtljag ponovo predati u susednoj aerodromskoj zgradi sa koje polaze letovi unutar Turske (gde ionako morate otići na let za Mardin). Na mardinski aerodrom sleću avioni samo sa domaćih letova – iz Istanbula (sa oba istanbulska aerodroma) i iz Ankare. Na mardinski aerodrom dnevno sleti 2 ili 3 aviona. Minibus (Mardin Airport dolmush), vozi sa aerodroma do grada po ceni od oko 1 evro. U slučaju da propustite minibus, do grada možete taksijem po ceni od oko 5 evra (turska lira zabeležila je značajan pad u poslednjih nekoliko godina, te su na ovim stranicama do daljeg, cene izražene u evrima). Geografski gledano, Mardin se nalazi 40 km od granice sa Sirijom, u blizini čuvenog, istorijskog grada Alepa. U okviru Turske, Mardin se nalazi oko 190 km (oko 2,5 – 3 sata vožnje autobusom) istočno od većeg grada Šanliurfe (Urfe) i još oko 150 km (2 – 2,5 sata vožnje autobusom) od Gaziantepa (Antepa). Sa Mardinske autobuske stanice (na turskom: Otogar), u zavisnosti od kompanije koja vozi (ima ih nekoliko, sve su u privatnom vlasništvu), autobuska karta u jednom smeru za na pr. Šanliurfu košta oko 6 evra. Većina turskih autobusa je novije proizvodnje i prilično su čisti. Na sedištu ispred svakog putnika nalazi se ekran na kojem može da se prati određen broj TV programa (sa slušalicama za jednokratnu upotrebu), a u toku vožnje kondukter će putnike ponuditi sokom, kafom, čajem i upakovanim kolačićima (usluga ulazi u cenu karte).
.
.
.
Autobuska stanica u Mardinu © Ivana Dukčević |
Autobuska stanica u Mardinu © Ivana Dukčević |
Mardin © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
.
.
.
.Mardin Turska, Mardin Turska, Mardin Turska, Mardin Turska, Mardin Turska, Mardin Turska, Mardin Turska, Mardin Turska, Mardin Turska, Mardin Turska, Mardin Turska, Mardin Turska, Mardin Turska, Mardin Turska
.
.
.