Posted on 09 okt 2018

/ off

MAROKO / Rabat – elegantna prestonica

RABAT

Elegantna marokanska prestonica

Za mnoge koji kreću u posetu prestonici Maroka i koji najčešće ne očekuju previše, Rabat obično bude jedno od najprijatnijih iznenađenja. Iako je Jakub al Mansur – vladar Almohada, još u XII veku planirao da grad postane nova marokanska prestonica, to se desilo tek 1912. godine kada je na ovom mestu podignut nov, moderan grad. Rabat danas važi za jedan od najlepših i najčistijih gradova u Maroku. Godine 2012, novi i stari deo Rabata zajedno su podelili čast postavljenjem na listu Uneskove svetske kulturne baštine.

Panoramski pogled na istorijsko predgrađe Sale, na obali Atlantika (iz centra modernog Rabata) © Ivana Dukčević

Gardista ispred Mauzoleja Mohameda V © Ivana Dukčević

Muzej savremene i moderne umetnosti Mohameda VI – MMVI © Ivana Dukčević

Pogled ušće reke Bou Regreg i „Rabat na vodi“ u izgradnji, sa vrha Kazbe Udaje © Ivana Dukčević

Tekst i fotografije deo su publikovane knjige „Umetnost putovanja 2“ (ISBN 978-86-82136-01-9) u izdanju Media Sfere, zaštićeni Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik Republike Srbije, br. 104/2009 i 99/2011. Nije dozvoljeno kopiranje, niti objavljivanje teksta, delova teksta, i fotografija, bez dozvole autora (Ivana Dukčević) i izdavača (Media Sfera: Gordana Radisavljević-Jočić).

Kazba Udaja, u starom delu Rabata © Ivana Dukčević

Kazba Udaja © Ivana Dukčević

Kazba Udaja, i medina u pozadini © Ivana Dukčević

Medina © Ivana Dukčević

u saradnji sa

www.mangatrip.rs

Rabat je naziv dobio po ribatu – manjem utvrđenju koje su Arapi zidali najčešće na graničnim mestima radi kontrole kretanja, početkom XX veka (za vreme francuskog protektorata nad Marokom) namenski podignut da postane nova, administrativna prestonica. Projektovan je tako da se centralne gradske ulice seku pod pravim uglom, a široke avenije koje ponekad razdvajaju ostrva sa tropskim rastinjem često su paralelne sa obalom Atlantika. Interesantno je da je 2013. godine, američki CNN proglasio Rabat za jednu od TOP 10 novih turističkih destinacija. Naselje na ovom mestu prvi su podigli narodi antike. Najstariji ostaci nekadašnje rimske kolonije Salé danas čine predgrađe Rabata, sa severne strane ušća reke Bou Regreg. Od luke i grada iz perioda starog veka ostala je rimska nekropola – groblje koje su Arapi po dolasku na ove prostore ostavili netaknuto. Naziv “Rabat-Sale” danas još nosi i rabatski aerodrom – iako mnogo manji od marakeškog, ali i najvećeg – u Kazablanki (koji je i sedište marokanske nacionalne aviokompanije Royal Air Moroc), na ovom aerodromu nalazi se sedište vojnog vazduhoplovstva i mesto odakle poleću privatni avioni kraljevske familije.

Panorama sa vrha Kazbe Udaje, u starom delu Rabata © Ivana Dukčević

Kazba Udaja © Ivana Dukčević

Predgrađe Sale, na ušću reke Bou Regreg u Atlantik © Ivana Dukčević

Kazba Udaja © Ivana Dukčević

Centralni deo Rabata, poslednjeg od četiri carska grada Maroka, broji oko 600.000 stanovnika (šire gradsko područje oko 2 miliona). Svojim belim, relativno novim zgradama i prizemnim delovima sa radnjama koje su uvučene (pod stubovima) u odnosu na spratove, neobično podseća na Atinu (naročito u delu između Omonije i Sintagme). Ukupnom pozitivnom utisku doprinose i rabatski parkovi sa tropskim biljem, aleje sa palmama, nova železnička stanica u centru grada i moderni tramvaji sivo-srebrne boje, sa stilizovanim dezenom andalužanskih, u geometrijskom maniru sečenih pločica. U Rabatu se zida i nova stanica brzih vozova. Marokanski LGV trebalo bi da bude pandan francuskom TGV-u i trenutno saobraća samo od Tandžira do Kenitre, ali se planira produžetak do prestonice, i dalje – do najjužnije velike luke u zemlji, Agadira. Godine 2007, projekat brzih vozova bio je podvrgnut kritici od strane ministra inostranih poslova koji se usudio da izjavi da bi država prvo trebalo da reši problem nepismenosti od čak 40 %. Ministar je kasnije smenjen, i danas se tvrdi da je stepen nepismenih u Maroku smanjen na 32 %.

Centar Rabata, Avenija Mohameda V © Ivana Dukcevic

Železnička stanica (desno), na skveru u Aveniji Mohameda V © Ivana Dukčević

Avenija Mohameda V © Ivana Dukčević

Shell-ova pumpa, s grafitima © Ivana Dukčević

U modernom delu Rabata smešteno je nekoliko ministarstava, ali i novijih hotela sa čijih se gornjih spratova iza šumarka velike botaničke bašte pružaju sjajni vidici na staru medinu u daljini, i Atlantik. U blizini, na Trgu Golan nalazi se i moderna katolička Katedrala Svetog Petra (Cathédrale Saint-Pierre de Rabat), podignuta 30-tih godina XX veka u Art Deco stilu, sa simplifikovanim elementima afričkog, berberskog. Od katedrale, novim tramvajem može se stići do Agdala, dela grada u kojem živi viša srednja klasa, poznatom po restoranima, kafeterijama i radnjama internacionalno poznatih brendova (centralna avenija – Avenue al Amir Fal Oueld Omeir).

Katedrala Svetog Petra © Ivana Dukčević

Rabatski tramvaji © Ivana Dukčević

Deo grada – Agdal, prodavnice i restorani © Ivana Dukčević

U južnom delu centralnog Rabata, u blizini nove železničke stanice i kraljevske palate smestilo se moderno zdanje Muzeja savremene i moderne umetnosti Mohameda VI (Mohammed VI Museum of Modern and Contemporary Art – MMVI). Na nevelikom prostoru prvog sprata, nalazi se veoma interesanatna zbirka moderne umetnosti savremenih marokanskih autora koju mahom čine slikarske kompozicije. U suterenu muzeja gde se izložbe smenjuju, u vreme naše posete bila je postavka iz kraljevske zbirke moderne marokanske umetnosti. U prizemnom delu, na izlazu iz muzeja postoji lepo uređena suvenirnica u kojoj se mogu kupiti knjige, magneti i predmeti uobičajeni u sličnim muzejima sveta.

Muzej savremene i moderne umetnosti Mohameda VI – MMVI © Ivana Dukčević

Nadomak muzeja, sa druge strane ulice naziru se zidine ogromnog kompleksa jedne od dvadeset palata marokanske kraljevske dinastije – one centralne, u prestonici. Kraljevska palata u Rabatu (Palais Royal), jedina je u zemlji u čije je bašte površine nekoliko kilometara kroz lučne prolaze moguće ući (grupne posete), i čije je gardiste i policiju ispred ulaza u palatu – doduše na dvadesetak metara udaljenosti, dozvoljeno fotografisati. Poseta kompleksu ne traje duže od 15-ak minuta, jer nakon slikanja i prolaska pored džamije (u koju nije moguće ući – hrišćanima, turistima ulaz u marokanske džamije nije dozvoljen), ostatak kompleksa nije moguće razgledati. Kraljevska Palata u Rabatu, mesto je gde se najčešće prave zvanična slavlja i dočekuju strane delegacije. Unutar kompleksa nalaze se bašte, kraljevska džamija i konjušnica kraljevske garde. U palati radi privatna škola za edukaciju članova kraljevske familije i članova kraljeve svite, ali i škola kuvanja. U ovoj palati, kralj poseduje privatnu kolekciju starih spisa Kurana, a van nje vlasnik je jedne marokanske banke, najvećeg postrojenja za preradu rude, jednog osiguravajućeg društva i nekoliko drugih kompanija. U Maroku, kralj poseduje 20 palata ali su sve zatvorene za javnost. Marokanska kraljevska familija jedna je od najbogatijih na svetu, u veoma bliskom kontaktu sa britanskom familijom, ali i španskom sa kojom su često viđeni da letuju na jahti, nadomak obala najjužnije i najturističkije španske obale Koste del Sol (Costa del Sol).

Kapija kompleksa Kraljevske palate © Ivana Dukčević

Kraljevska palata © Ivana Dukčević

Nalik nekadašnjim uramljenim fotografijama Maršala Tita, portret kralja Mohameda VI pratio nas je tokom čitavog obilaska zemlje. Zvanični portret kralja koji se nalazi svuda, ustvari datira iz 1999. godine kada je smrću svog oca stupio na vlast. Veoma retko videćete njegove novije fotografije, jer kralj ima ozbiljan zdravstveni problem i jako je otečen, te iz poštovanja, ali i iz predostrožnosti njegove skorije fotografije nisu naročito zastupljene. Naslednik Mohameda VI je njegov sin Hassan III, koji ima samo 15 godina (rođen 2003).

Najstariji začeci Rabata, istorijski gledano ne beleže neki naročit značaj. Nešto kasnije, u XII veku Almohadi – Berberska carska dinastija, zavladala je ovim područjem i nadomak centra današnjeg grada počela sa podizanjem džamije i minareta (Hasanov toranj – Hassan Tower ili Tour Hassan), koji je trebalo da budu najveći na svetu. Kada je njihov vladar Jakub al-Mansur umro 1195, projekat je napušten, a nedovršeni minaret ostao na visini od tek 44 metra – polovini od predviđene. Smrću Al-Mansura umrla je i ideja da sa na ovom mestu sazida minaret koji će svojom lepotom barem malo zaseniti La Hiraldu (La Giralda) skoro istovetan minaret u Sevilji, koji su Almohadi podigli i koji je dolaskom hrišćana pretvoren u crkveni toranj Seviljske katedrale, četvrte najveće na svetu. I seviljanska La Hiralda, i Hasanov toranj u Rabatu trebalo je da podsećaju na najlepši minaret od svih – par decenija stariji minaret Džamije Kutubije (Koutoubia), u Marakešu. Godine 1995, kompleks nedovršene džamije u Rabatu stavljen je na listu UNESCO-ve svetske kulturne baštine.

Na platou nadomak ostataka džamije i minareta nalazi se kitnjasti, beli Mauzolej Mohameda V (Mausoleum of Mohammed V), podignut 1971 – deset godina nakon kraljeve smrti. Godine 1999, njegov sin, kralj Hassan II drugi je član dinastije sahranjen na ovom mestu. Mauzolej koji sa četiri strane sveta – na četiri ulaza čuvaju gardisti (sa kojima se turisti rado slikaju), od tada služi kao novi kraljevski mauzolej u kojem će biti sahranjeni i ostali kraljevi Alauitske dinastije. Jedan nasuprot drugom, na dva ulaza u čitav kompleks nalaze se po dva konjanika kraljevske garde, u paradnim uniformama. U XIV veku, Rabat je posetio čuveni – prvi svetski globtroter Ibn Batuta (poreklom iz Tandžira, na severu Maroka) i tada zapisao da u gradu nema više od stotinak kuća. Tri veka kasnije, najinteresantniji period u istoriji ovog grada vezan je za XVII vek kada je Rabat postao prestonica Piratske države Sale – Bou Regreg (Republic of Sale – Bou Regreg: 1624 – 1668). Grad-državu osnovali su moriskosi – Mavari, muslimani koji su po Rekonkisti u Španiji pokršteni od strane španske Inkvizicije, preobraćeni u hrišćane i na kraju proterani sa Iberijskog poluostrva. Mnogi od njih, u napadima na španske brodove videli su način da im se osvete za učinjenu nepravdu i proterivanje iz njihovog Al Andaluza (Razlika između gusara i pirata – prvi deluju samostalno, dok druge unajmljuju kraljevi ili drugi imućni velikaši u zamenu za novčanu nadoknadu). Interesantno je da je i čuveni Robinzon Kruso, iz istoimenog romana Danijela Defoa, proveo neko vreme u Piratskoj republici Sale – Bou Regreg pre nego što je pušten da nastavi svoj put.

Sa južne strane ušća reke Bou Regreg u Atlantik, nadomak centralnog dela Rabata na brdu se nalazi Kazba Udaja (Kasbah of the Udayah) i nešto dalje ka centru – Rabatska medina. Sokaci sa plavo-belim kućama i kafanice ukrašene saksijama sa cvećem, vode ka platou na vrhu tvrđave odakle pogled puca na hladni i modri Atlantik, na čijoj se obali u dolini, nadomak svetionika ogromni talasi razbijaju o stene.

Preko puta medine, nadomak ušća Marokanci podižu kompleks luksuznih stanova (“Rabat na vodi”) koji veličinom, ali i spratnošću (od najviše pet) deluje u manjoj meri megalomanski od beogradskog. Istočno od kompleksa, na ogromnoj površini trenutno se (oktobar 2018) odvija podizanje kompleksa novog Grand Teatra, budućeg najvećeg pozorišta severne Afrike.

Maroko Rabat, Maroko Rabat, Maroko Rabat, Maroko Rabat, Maroko Rabat, Maroko Rabat, Maroko Rabat

Maroko