Posted on 10 maj 2015

/ off

NEMAČKA – Tiringija: Erfurt, Vajmar (Weimar), Dvorac Vartburg (Wartburg)

Centar istorije i kulture Nemačke

Tiringija (Thüringia)

Erfurt – Vajmar (Weimer) – Dvorac Vartburg (Wartburg)

Iako malo poznata, centralno locirana nemačka savezna država Tiringija (Thüringia), nekada deo Istočne Nemačke, i njeni gradići: Vajmar, Erfurt i Ajzenah (Weimar / Erfurt / Eisenach), mesta su u kojima su rođeni, boravili, studirali, stvarali ili umrli neki od najpoznatijih ličnosti istorije ne samo Nemačke, već i čitavog sveta: Martin Luter (Martin Luther), reformator katoličke crkve i začetnik protestantizma; barokni kompozitori Johan Sebastijan Bah (Johann Sebastian Bach) i Johan Pahelbel (Johann Pachelbel), kao i kasniji Rihard Vagner (Richard Wagner) i Franc List (Franz Liszt); slikar nemačke renesanse Luka Kranah – Stariji (Lucas Cranah the Elder); pisac i pesnik Gete (Johann Wolfgang von Goethe) i filozof Niče (Friedrich Nietzsche); „nemački Šekspir“ – pesnik Fridrih Šiler (Friedrich Schiller), i mnogi drugi. Na poziv Nacionalne turističke organizacije Nemačke (GNTO), imala sam priliku da posetim ovaj predivni deo Nemačke, i da u srednjovekovnoj, svečanoj sali Dvorca Vartburg, iz XI veka, prisustvujem izvođenju Vagnerove opere.

Vajmar © Ivana Dukčević

Erfurt, Krämerbrücke © Ivana Dukčević

Tekst i fotografije deo su publikovanog teksta o Tiringiji, i zaštićeni su Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik Republike Srbije, br. 104/2009 i 99/2011. Nije dozvoljeno kopiranje, niti objavljivanje teksta, delova teksta i fotografija, bez dozvole autora.

Dvorac Vartburg © Ivana Dukčević

Vagnerova opera u svečanoj sali Dvorca Vartburg © Ivana Dukčević

Vajmar, ulični performans © Ivana Dukčević

Vajmar, komunističko groblje © Ivana Dukčević

U saradnji sa Nemačkom nacionalnom turističkom organizacijom u Srbiji

Kada je reč o Nemačkoj, zemlji koju obično vezujemo za posao ili šoping, gradovi kao što je na primer Minhen, Berlin, Dizeldorf, ili Hamburg oduvek su u Srbiji bili asocijacija na ovu evropsku državu. Turistički gledano međutim, sve do pre nekoliko godina, Nemačka i nije važila za veliku evropsku turističku velesilu. Potpuno nezasluženo. U ovoj zemlji nalazi se čak 39 mesta na listi Uneskove svetske kulturne i prirodne baštine. Mnoga od njih odnose se na kulturno-istorijske znamenitosti, jezgra starih srednjovekovnih gradića, katedrale i manastire, kao i zamkove na vrhovima brda Bavarske i severne Nemačke.

Iako malo poznata, centralno locirana nemačka savezna država Tiringija (Thüringia), nekada deo Istočne Nemačke, i njeni gradići: Vajmar, Erfurt i Ajzenah (Weimar / Erfurt / Eisenach), mesta su u kojima su rođeni, boravili, studirali, stvarali ili umrli neki od najpoznatijih ličnosti istorije ne samo Nemačke, već i čitavog sveta: Martin Luter (Martin Luther), reformator katoličke crkve i začetnik protestantizma; barokni kompozitori Johan Sebastijan Bah (Johann Sebastian Bach) i Johan Pahelbel (Johann Pachelbel), kao i kasniji Rihard Vagner (Richard Wagner) i Franc List (Franz Liszt); slikar nemačke renesanse Luka Kranah – Stariji (Lucas Cranah the Elder); pisac i pesnik Gete (Johann Wolfgang von Goethe) i filozof Niče (Friedrich Nietzsche); „nemački Šekspir“ – pesnik Fridrih Šiler (Friedrich Schiller), i mnogi drugi.

Erfurt © Ivana Dukčević

Erfurt, čuveni most-ulica Krämerbrücke © Ivana Dukčević

Osim glavnog grada pokrajine Tiringije, Erfurta, stari gradić Vajmar (Weimar) – nekadašnji centar nemačke države, od 1809. sedište Velikog Vojvodstva Saksonije, Vajmara i Ajzenaha (Herzogtum Sachsen-Weimar-Eisenach), a od 1919. i Vajmarske republike koju je 1933. godine smenio Treći rajh na čelu sa Hitlerom (i danas se na gradskom trgu nalazi Hotel Elephant, s čijeg je balkona Hitler držao svoje čuvene govore), na listi je Uneskove svetske kulturne baštine po čak dva osnova: kao istorijski gradski centar i kao mesto osnivanja Bauhausa, škole prvog modernog dizajna na svetu.

Godine 1919, na ideju osnivača, arhitekte Valtera Gropijusa (Walter Gropius), i uz podršku slikara Pola Klea (Paul Klee) i Vasilija Kandinskog (Wassily Kandinsky), u tadašnjoj prestonici Nemačke, malenom Vajmaru (koji danas broji tek oko 63.000 stanovnika), osnovana je prva Škola za moderni, serijski dizajn, čiji je koncept stilski bio blizak geometrizmu i pročišćenim formama, kao suprotnost kitnjastim oblicima koji su kroz barok, rokoko i druge umetničke pravce, vekovima dominirali modom, arhitekturom i dizajnom Evrope, uopšte.

Vajmar, Univerzitet prvog modernog serijskog dizajna na svetu – BAUHAUS (1919) © Ivana Dukčević

Vajmar, BAUHAUS © Ivana Dukčević

Vajmar, BAUHAUS / Sekretarijat – kancelarija čuvenog Valtera Gropijusa, nekadašnjeg dekana © Ivana Dukčević

I danas, u nekadašnjoj prvoj zgradi Bauhausa (Bauhaus Universität Weimar), nekadašnjem vajarskom studiju sagrađenom u periodu između 1904. i 1911. (čiji je arhitekta bio Henry van de Velde), nalazi se pandan Fakultetu primenjenih umetnosti i dizajna u kojem studenti uče na mestu gde je ideja minimalističkog dizajna nastala. Unutar enterijera, na spratovima i po zidovima fakulteta, još uvek se nalaze originalni murali, reljefi i skulpture umetnika Bauhausa, iz vremena kada je nastao (kasnije, Bauhaus je kompletno preseljen u grad Dessau).

U obilasku prve škole za moderni dizajn, videli smo kabinet nekadašnjeg direktora škole, Valtera Gropijusa, koja se nalazi pod ključem, i koju će za turiste otvoriti (i istorijat objasniti), dežurna studentkinja fakulteta. Svaki detalj u sobi, počev od stola-katedre, fotelje i stolice, preko tepiha i plafonskog osvetlenja, osmišljen je da prati zakonitosti zlatnog preseka, tako dragog osnivačima.

U samom centru gradića Vajmara, nalazi se i mali Muzej Bauhausa, koji je, tokom našeg boravka bio samo privremeno rešenje u odnosu na novi, veliki, čije se otvaranje planiralo za 2019. godinu. Preko puta njega, odmah iza spomenika Geteu i Šileru, smestio se Vajmarski teatar, a nešto niže niz ulicu i kuća okeraste boje u kojoj je živeo i umro Šiler (iza koje se nalazi novi Muzej Šilera).

Istorijski centar Vajmara, Martin Luter © Ivana Dukčević

Vajmar © Ivana Dukčević

Vajmar, Crkva Svetih Petra i Pavla © Ivana Dukčević

Vajmar, Crkva Svetih Petra i Pavla, triptih Luke Kranaha Starijeg © Ivana Dukčević

Na jednom od nekoliko glavnih trgova u gradu smestio se Konzervatorijum Franc List, a pokraj njega i Biblioteka vojvotkinje Ane Amalije (Herzogin Anna Amalia Bibliothek) iz XVIII veka, jedna od 30 najlepših na svetu. Iako je 2004. godine skoro potpuno uništena u požaru, zahvaljujući nemačkoj upornosti i preciznosti, kao i mnoge druge srušene zgrade od istorijskog značaja, u potpunosti je restaurirana. Oko 850.000 naslova starih knjiga čine i originali Šekspira, Martina Lutera i notne sveske nemačkih baroknih kompozitora. Interesantno je da je direktorka biblioteke predložila i za to dobila dozvolu, da se stare knjige ne dodiruju u najčešće obaveznim, specijalnim rukavicama, jer je njeno mišljenje da se na taj način, zbog nedostatka osećaja u rukama knjige više oštećuju nego što se zaista čuvaju.

Vajmar, Konzervatorijum „Franc List“ © Ivana Dukčević

Vajmar, Biblioteka vojvotkinje Ane Amalije © Ivana Dukčević

Vajmar, Biblioteka vojvotkinje Ane Amalije © Ivana Dukčević

Vajmar, Biblioteka vojvotkinje Ane Amalije © Ivana Dukčević

Tridesetak kilometara od Vajmara nalazi se Erfurt, glavni grad čitave pokrajine Tiringije. Grad od oko 205.000 stanovnika, smatra se i geografskim centrom Nemačke. Osim velike katedrale na brdu (preko puta ostataka gradskih zidina), koja potiče iz IX veka, a u kojoj je 1507. godine sam Martin Luter rukopoložen za sveštenika, u neposrednoj blizini se nalazi još nekoliko zanimljivih građevina značajnih za istoriju Nemačke, na primer deo starog Erfurtskog univerziteta – Collegius Maius iz 1379. godine, petog najstarijeg koledža Evrope, u kojem je pravo, a zatim teologiju, studirao Martin Luter. Mladi Luter koji je u Erfurtu započeo studije prava, jednom prilikom se nakon druge godine studija, iz rodnog mesta vraćao pešice nazad u Erfurt, kada ga je u putu zateklo veliko nevreme. Potpuno sam na brisanom prostoru, uz munje i gromove, uplašen za svoj mladi život, prema sopstvenom priznanju, u sebi je izgovorio, otprilike: „Bože, ukoliko me budeš spasao, promeniću poziv i posvetiti život Bogu„. Reč je održao, uprkos protivljenju oca koji nije mogao da shvati upornost i doslednost svog sina, i ovaj nepredviđeni preokret. Ipak, inteligentni, obrazovani i pronicljivi mladić bez dlake na jeziku, pokazao se kao pravo osveženje u odnosu na ortodoksno učenje religije onog vremena, zasluživši titulu reformatora crkve, koju i danas nosi.

Nedaleko od univerziteta nalazi se Manastir Svetog Avgustina u kojem se Luter zamonašio i u božijoj službi proveo sedam godina života (1505 – 1512). Interesantno je da u krugu manastira danas postoji novo krilo – „manastirski hostel“ u minimalističkom stilu, u kojem možete rezervisati smeštaj i ostati dovoljno dugo kako biste na licu mesta izučavali osnove Luterovog učenja (navodno je interesovanje izuzetno veliko, i soba se mora rezervisati mesecima unapred).

Erfurt, peti najstariji koledž Evrope – Collegius Maius, gde je studirao Martin Luter © Ivana Dukčević

Erfurt, Manastir Sv. Avgustina, sa originalnim vitražima iz XIV veka © Ivana Dukčević

Erfurt, Manastir Sv. Avgustina u kojem se zamonašio Martin Luter © Ivana Dukčević

Jedna od najinteresantnijih erfutskih priča vezana je za Erfurtsku sinagogu (Erfurt Synagogue), koja otkrivena tek krajem XX veka. Naime, 1993. godine, kopajući temelje za parking u starom gradskom jezgru, sasvim slučajno, otkriveni su ostaci zgrade iz 1100. godine, za koju je ustanovljeno da predstavlja najstariju sinagogu u Evropi. Jevrejska bogomolja služila je svojoj svrsi sve do XIV veka i velike epidemije kuge, kada je jedan deo nemačkog stanovništva iskoristio nadolazeću epidemiju i zatrovao bunar u jevrejskoj četvrti, te je kompletno stanovništvo umrlo. Nakon nekoliko godina, praznu sinagogu kupio je jedan nemački trgovac žitom, podelio visinu zgrade na dva nivoa, i u prizemnom delu napravio skladište. Zgrada je imala istu namenu sve do sredine XIX veka, kada je prodata i pretvorena u restoran. Interesantno je da su tokom Drugog svetskog rata, na prvom spratu, u banket sali restorana s raskošnim tapetama (čiji se ostaci i danas mogu videti), lokalni nacisti veoma često organizovali balove, nemajući pojma da se nalaze u sinagogi.

Ispod temelja Erfutske sinagoge, pronađeno je mnoštvo interesantnih detalja iz života ondašnjih jevrejskih porodica, kao na primer srebrne „poluge“, ostaci velike tore na gotovo netaknutom pergamentu, ostaci nakita, i drugo. Ipak, nazanimljiviji pronalazak čini jevrejski zlatni verenički prsten, s tipičnom „kućicom“ na vrhu, koji je vekovima prilikom udaje dobijala svaka Jevrejka i nosila ga na kažiprstu. Ovaj prsten, jedan je od samo tri slična pronađena na tlu Evrope. Svi predmeti se čuvaju unutar sinagoge i deo su kolekcije takozvanog Erfurtskog blaga (Erfurt Treasure).

Erfurtska sinagoga, najstarija u Evropi © Ivana Dukčević

Ipak, najpoznatiji simbol grada Erfurta predstavlja Krämerbrücke – 79 metara dug most-ulica iz XII veka, koji se nalazi u sred starog grada, najduži na svetu sa kućama (ukupno 32) u kojima ljudi još uvek žive ili imaju radnje (iako većina danas pripada gradu Erfurtu). Iako ulica s kućama ima blagi luk, dok prolazite, nije moguće videti reku koja teče ispod, i nemate utisak da ste na mostu. Tek kad ulicu-most obiđete sa spoljne strane, videćete da se kuće nalaze na drvenim deblima, ispod kojih protiče rečica Gera.

70 kilometara zapadno od Erfurta, na brdu visine 410 metara, iznad istorijskog gradića Ajzenaha (Eisenach) u kojem je rođen kompozitor Johan Sebastijan Bah (gde se nalazi i njegov muzej – Bachhaus), smestio se zamak Vartburg (Wartburg Castle) iz XI veka, prvi dvorac u Nemačkoj koji je 1999. godine proglašen Uneskovom svetskom kulturnom baštinom. Mesto po kojem je nekadašnji, istočnonemački automobil dobio svoj naziv, i prema čijem je obličju mnogo kasnije Ludwig II podigao čuveni bavarski zamak Neuschwanstein, bio je inspiracija Dizniju za dvorac u Diznilendu, ali i mesto u kojem je pod patronatom Elizabete od Ugarske (supruge Luja IV), između 1521. i 1522. Martin Luter, pod zaštitom Frederika Mudrog (štiteći ga od pape Lava X) i pseudonimom „vitez Džordž“, u svojoj sobi u zamku, prevodio Novi zavet sa starogrčkog na nemački jezik – za samo 10 nedelja.

Osim sobe Martina Lutera, danas je u zamku moguće videti svečanu salu iz XI veka, i malu muzejsku postavku. Ukoliko se popnete na jednu od dvorskih kula, videćete panoramu krajolika u podnožju brda, prekrivenu čuvenim nemačkim šumama. U donjem delu kompleksa, jedna od kuća je pretvorena izuzetno lep, rustičan hotel-restoran.

Vajmar i Erfurt bili su sedište velikog Sajma turizma (German Travel Mart 2015), koji je za mali broj odabranih turističkih radnika iz čitavog sveta, krajem aprila 2015. organizovalo Nemačko ministarstvo turizma. Zbog ovog događaja, u oba gradića, kao i u dvorcu Vartburg, upriličeno je niz dešavanja: koncerti klasične muzike „lokalnih“ kompozitora unutar erfurtske gradske katedrale, Vagnerova opera u svečanoj sali iz XI veka dvorca Vartburg, i gradska dešavanja na trgovima Vajmara.

Vajmar, ulični performans povodom zatvaranja German Travel Mart 2015

Nemačka Tiringija Erfurt Vajmar, Nemačka Tiringija Erfurt Vajmar, Nemačka Tiringija Erfurt Vajmar, Nemačka Tiringija Erfurt Vajmar, Nemačka Tiringija Erfurt Vajmar

Nemačka