Posted on 03 maj 2015

/ off

IRAN – Natanc (Natanz), Abjane (Abyaneh), Kašan (Kashan)

Natanc, Abjane i Kašan

Od Isfahana do Teherana

Severozapadno od Isfahana, u centralnom Iranu nalazi se jedno od dva glavna „sporna“, iranska nuklearna postrojenja u Natancu (Natanz), oko kojeg se već godinama vodi rasprava među političkim elitama planete (drugo je na obali Persijskog zaliva). Iako je sporazum između Irana s jedne, i EU i SAD-a s druge strane, potpisan i uspešno sprovođen od 2015. godine, bivši američki predsednik Donald Tramp, po dolasku na vlast doneo je jednostranu odluku da sporazum prekine. Slučaj je hteo da ovo nuklearno postrojenje vlasti izgrade u dubini brda, 5 kilometara od istoimenog pastoralnog sela Natanc, u koje retki turisti van utabanih ruta, svraćaju iz sasvim drugačijih razloga.

Put Abjane – Kašan © Ivana Dukčević

Stara tvrđava kod Natanca i planine Karkas © Ivana Dukčević

Tekst i fotografije deo su publikovane knjige „Umetnost putovanja“ (ISBN 978-86-7963-499-3) u izdanju Samizdata B92, zaštićeni Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik Republike Srbije, br. 104/2009 i 99/2011. Nije dozvoljeno kopiranje, niti objavljivanje teksta, delova teksta, i fotografija, bez dozvole autora (Ivana Dukčević), i izdavača (za Samizdat B92 – Veran Matić).

Planine Karkas (Kuh-e Karkas – „planine lešinara“) © Ivana Dukčević

NATANC (Natanz)

Smešteno u podnožju legendarnih planina Karkas (Kuh-e Karkas – u prevodu: „Planine lešinara“, 3900 m), gde je prema predanju nakon serije bitaka s makedonskom vojskom Aleksandra Velikog, u IV veku pre nove ere skončao poslednji persijski car Darije III, osim nuklearnog postrojenja, seoce je poznato po jednom od najlepših mongolskih (Ilkanidskih) religioznih kompleksa u regionu. Šestougaono turbe sufijskog filozofa Šeika Abdolsamada (Imamzadeh-ye Abd al-Samad), iz XI veka i Ilkanidska džamija iz XIV veka, s predivnim geometrijskim šarama okerastih i tirkiznih gleđosanih pločica, i s rezbarenim drvenim vratima, nalaze se na malom platou koji krasi veliki javor.

Natanc, srednjovekovna mongolska džamija Imamzadeh-ye Abd al Samad © Ivana Dukčević

ABJANE (Abyaneh)

Sporednim putem koji vodi kraj podnožja planina, i kroz klanac s neobičnim stenama, nakon 20 kilometara stigli smo u jedno od dva turistički najpoznatija etno-sela u Iranu. Abjane je izuzetno reklamirano i posećeno. U vreme naše posete, u jeku turističke sezone, tokom dana, selom je verovatno prolazilo više stranih turista od broja registrovanih stanovnika. Dodatno, vlasti su na prilaznom putu – pred sam ulaz u selo, počele da naplaćuju ulaz kolima.

Etno-selo Abjane (Abyaneh) © Ivana Dukčević

Abjane, glumci u nacionalnim kostimima (snimanje filma, u vreme našeg boravka) © Ivana Dukčević

Abjane © Ivana Dukčević

Pretežno ostareli stanovnici, i češće – stanovnice ovog sela, od tog kolača koji država uzima od turista, očigledno ne dobiju ništa. Sedeći ispred svojih okerasto-crvenkastih kuća od pečenog blata, s drvenim balkonima i kapijama, i interesantno oivičenim prozorima, poređane kao kockice jedne iznad drugih na obronku golog brda, starije gospođe osim poljoprivrede u tragovima, za život mahom zarađuju prodajom sušenog voća i jeftinih đinđuva, stranim turistima. Turisti su slabo zainteresovani za đinđuve i sušene jabuke, već ponajviše za dobru fotografiju živopisnih bakica odevenih u bele čadore s šarenim cvetićima. Stanovnice sela većinom su nezainteresovane za poziranje, i u najvećem broju slučajeva ne dozvoljavaju da budu slikane. Da je u ovom piktoresknom mestu turizam uzeo maha, govore i dve velike, prilično nezgrapne građevine na izlazu, tj. ulazu u selo, u vidu hotela za grupe stranih turista, u pohodima na već utvrđenim rutama proputovanja autobusima po Iranu.

Abjane © Ivana Dukčević

Abjane © Ivana Dukčević

Abjane © Ivana Dukčević

Abjane © Ivana Dukčević

KAŠAN (Kashan)

U blizini sela Abjane, izlazimo iz klanca i vraćamo se na pustu Iransku visoravan bez drveća (nadmorska visina visoravni je oko 1600 metara), koja nas dvadesetak kilometara severno vraća na glavni autoput: Isfahan – Teheran. Nakon još sat vremena putovanja ka zapadu, stižemo u Kašan (Kashan), poslednju stanicu našeg puta kolima po Iranu. Ovo istorijsko mesto, obavezna je stanica svih turističkih puteva, jer se u njemu i njegovoj neposrednoj okolini nalazi veliki broj interesantnih kulturno-istorijskih znamenitosti.

Na samom prilazu gradiću Kašanu, nalazi se palata sa Baštom Fin (Bagh-e Fin), kompleks u čijem je sastavu još jedna od 9 persijskih bašti na listi Uneskove svetske baštine, a još nekoliko kilometara severnije, ka centru, nalaze se ostaci najstarijeg pronađenog zigurata na svetu. Zigurat Tape Sialk (Tappeh Sialk) sazidan je kao hram između 6000. i 5500. godine pre nove ere, u Bronzano doba bliskoistočnih kultura, dok je u Evropi još uvek vladao neolit (mlađe kameno doba). Pored zigurata je pronađena nekropola, kao i naselje sazidano od cigle, koja se (kao i na ziguratu), još uvek može prepoznati u svom punom obličju.

Kašan, najstariji zigurat (mesopotamski hram) na svetu – Tape Sialk © Ivana Dukčević

Kašan, muzej pored zigurata Tape Sialk © Ivana Dukčević

Kašan, Tape Sialk © Ivana Dukčević

Osim povezanosti sa biblijskom pričom o tri mudraca koji su na prelasku iz stare ere u novu, baš iz Kašana krenuli na poklonjenje tek rođenom Isusu Hristu u Vitlejem, gradić je u poslednjih nekoliko vekova postao poznat i po tkanju tepiha i proizvodima od ruže. Flaširana ružina vodica danas se može naći u prodaji u gotovo svim samoposlugama u Iranu, ili naručiti kao napitak u čajdžinici (kafeu).

U centru grada, u okolini ulice Alavi, nalazi se turistički najposećeniji deo mesta. U blizini 500 godina starog hamama Hamam-e Sultan Mir Ahmad, s interesantnim krovom u cigli i svetlo-plavim staklom, jedna pored druge smestilo se nekoliko predivnih kuća imućnih trgovaca tepihom, iz XIX veka. Najpoznatije kuće: Han Tabatabej (Khan-e Tabatabei), Han Boroudžerdi (Khan-e Boroujerdi), Han Ameriha (Khan-e Ameriha) i Han Abasijan (Khan-e Abbasian), sagrađene su i uređene po već ustaljenim kanonima persijske arhitekture gradskih kuća onog vremena. Kroz predvorje kuće, ulaz najčešće vodi ka velikom unutrašnjem dvorištu, u kojem se nalaze cvetni aranžmani i drugo rastinje, i uzdužno jezerce sa zlatnim ribicama. Dvorište je okruženo pravougaonom kućom na sprat, sa reljefnim detaljima na fasadi, geometrijskim vitražima na raznobojnim prozorima, i „izmrvljenim“ ogledalcima – dekoracijom zidova i plafona velikog broja prostorija.

Kašan, Hamam-e Sultan Mir Ahmad © Ivana Dukčević

Jedna od najlepših vila sa predivnom baštom – Kuća Manoučeri (Manouchehri House), nalazi se na drugom kraju gradića. Renovirana 2011. godine i pretvorena u još jedan iranski butik-hotel sa 9 soba, dobila je najviše ocene stranih turista. Ukoliko vam Kašan nije na listi za noćenje, u restoranu ove predivne kuće možete odlično i jeftino ručati.

S obzirom da većina radnji na iranskim bazarima radi do 15 h, i ponovo od 17.30 ili 18 h, na samom kraju (ili na početku) obilaska grada, posetite kašanski bazar. Ukoliko krenete od samog početka, negde na polovini glavne ulice, s desne strane naići ćete na proširenje – ostatke predivnog zdanja karavansaraja iz 1860-tih – Han Amin al-Doule Timče (Khan-e Amin al-Dowleh Timche), s božanstveno dekorisanim kupolama kroz koje prodire svetlost. Unutar prostora, danas se nalazi prilično musava kiosk-čajdžinica, i poneka prodavnica.

Han Tabatej, jedna od nekoliko božanstvenih kuća imućnih trgovaca tepihom iz XIX veka, po kojima je Kašan poznat i koje je moguće posetiti © Ivana Dukčević

U središnjem delu grada, posetite jednu od arhitektonski najzanimljivijih džamija Irana – Masđed-e Aga Bozorg (Masjed-e Agha Bozorg). Sazidana u XIX veku, ova arhitektonski izrazito simetrična džamija, u središnjem delu ima interesantan deo sa dvorištem (u kojem se nalazi medresa), koje je „spušteno“ ispod nivoa glavnog platoa. Gledajući s krajeva ka sredini, arhitektonski delovi „spuštenog dvorišta“ u nekim momentima kao da imitiraju nepostojeći odraz u vodi, u kojoj bi se ogledala džamija.

Na povratku u Teheran, nakon oko sat vožnje autoput prolazi pored grada Kuma (Qom), jednog od najreligioznijih centara Irana i ovog dela Bliskog istoka. Osim u Mašhadu (Mashhad) na severoistoku, u Kumu se nalazi najveća teološka škola u Iranu i jedno od dva najveća šiitska svetilišta u zemlji – Fatimino svetilište (Fatima-e Massummeh Shrine), u kojima je nemuslimanima pristup dozvoljen samo u pratnji lokalnih vodiča. Pedesetak kilometara pre nego što će se autoput pretvoriti u nepregledne „prstenove“ i petlje oko prestonice Teherana – u kojima se i iranski vozači bez problema izgube, s desne strane golog, pustinjskog krajolika, naziru se delovi velikog slanog jezera, prostranstva tipičnog za centralni i istočni deo zemlje.

Iran Abyaneh Kashan, Iran Abyaneh Kashan, Iran Abyaneh Kashan, Iran Abyaneh Kashan, Iran Abyaneh Kashan

Iran