*Tekst i fotografije deo su publikovane knjige „Umetnost putovanja“ (ISBN 978-86-7963-499-3), u izdanju Samizdata B92, knjige o Španiji (ISBN 978-86-7722-374-8), i o Madridu i Toledu (ISBN 978-86-7722-353-3), zaštićeni Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik Republike Srbije, br. 104/2009 i 99/2011. Nije dozvoljeno kopiranje, niti objavljivanje teksta, delova teksta, niti fotografija, bez dozvole autora (Ivana Dukčević) i izdavača (za Samizdat B92 – Veran Matić).
.
*The text and photographs are parts of the published books „Umetnost putovanja“ (ISBN 978-86-7963-499-3), book on Spain (ISBN 978-86-7722-374-8) and on Madrid/Toledo (ISBN 978-86-7722-353-3), protected by copyright and related rights: Official Gazette of the Republic of Serbia, Nos. 104/2009 and 99/2011.
.
.
.
.
.
.
.
.
KASTILJA LA MANČA
.
U domovini Don Kihota…
.
.
.
.
.
Od najsevernijeg do najjužnijeg dela Španije ima oko 1000 kilometara, isto kao i od najzapadnijeg do najistočnijeg, i obe prestonice Španije – stara i nova – Toledo i Madrid, nalaze se gotovo u samom središtu. Čitav centralni deo zemlje čini planinska visoravan prosečne nadmorske visine od 500 do 750 metara, što Španiju svrstava u treću najvišu planinsku državu Evrope. Kastilja La Manča, ili La Manća (Castilla La Mancha), smatra se srcem Španije – domovinom junaka Don Kihota (ili, prema novijoj verziji srpskog prevoda – Don Kihotea / Don Quijote), mestom napuštenih srednjovekovnih zamkova na vrhovima sivo-okerastih golih brežuljaka, okruženih poljima šafrana i starim vetrenjačama.
.
.
.
.
.
.
Vetrenjače na brdu iznad Konsuegre (Consuegra), sa kojima se „borio“ Don Kihote © Ivana Dukčević
.
.
.
.
.
.
Venta del Quijote, kafana u selu Puerto Lapiće, u kojoj je u XVII veku, prema Servantesovom romanu, Don Kihot proglašen vitezom
.
.
.
.
 |
| Kastilja La Manča, „usamljeni“ bikovi pored puta, delovi su nekadašnjih metalnih konstrukcija – delovi reklame poznatog domaćeg alkoholnog pića © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
 |
| Kastilja La Manča, putevima Don Kihota © Ivana Dukčević |
.
.
 |
| Putevima Don Kihota © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
.
.
U centralnu Španiju pristigli smo s juga, iz Andaluzije, i nedugo po ulasku u oblast Kastilju La Manču na putu ka severu, skrenuli u uspavani Las Virtudes. U vrelo, lenjo avgustovsko popodne, u ovo selo došli smo da vidimo najstariju očuvanu koridu Španije iz 1645. godine, koja je kvadratnog oblika – nalik mestima na kojima su u davna vremena održavani viteški turniri, na konjima. Putem dalje ka severu, sa vrhova udaljenih brda posmatrali su nas ogromni stari, metalni bilbordi u obličju bika, koji su sredinom XX veka podignuti kao deo reklame poznatog španskog proizvođača alkoholnih pića. Reklama više nema, ali su i nakon mnogo godina, crne metalne konstrukcije bikova opstale na vrhovima golih brda kraj autoputeva, u gustišu žita ili šumaraka, i putnike podsećaju da je ova životinja svojevrsni simbol Španije.
.
.
.
.
.
.
 |
| Kastilja La Manča, najstarija korida Španije u selu Las Virtudes |
.
.
.
.
 |
| Las Virtudes, plakat za koridu © Ivana Dukčević |
.
.
.
 |
| Las Virtudes, korida © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
Prateći glavnu saobraćajnicu ka severu, krenuli smo putevima luckastog viteza dobrog srca Don Kihota, rutama iz Servantesovog romana sa posebnim oznakama na putokazima, i skrenuli još u jedno seoce – Puerto Lapiće (Puerto Lapice). U središtu jedine, glavne ulice, u kojoj tokom letnje, podnevne sijeste ljudi gotovo da nema i selom vlada potpuni mir i tišina, ispred velike, drvene, u plavo ofarbane kapije, povremeno se parkiraju autobusi puni turista. Iza kapije, nalazi se kuća sa prostranim patiom – unutrašnjim dvorištem, i restoran „Venta del Kihote“ (Venta del Quijote) – mesto gde je prema knjizi iz XVII veka Don Kihot proglašen za viteza. U njegovo vreme, na mestu etno-restorana sa 4* posvećenog liku i delu simpatičnog viteza radila je lokalna gostionica, čija je današnja dekoracija verovatno slična onoj iz davnina. Ogromni, stari ćupovi za vino visine sprata, u čijem podnožju su smešteni jednostavni stolovi i stolice, i patio gde su ispod redova strehe od crepa, na tremu oko dvorišta poređane drvene stolice i stolovi sa kariranim stolnjacima. Dekoraciju dopunjuju stari točak od kočije, neobična zvona i još ćupova za vino, kao i vremešna zaprežna kola. Tu je i neizbežna skulptura Don Kihota, koja stoji pored kamenog pojila za konje, nedaleko od bunara. Na izlasku iz restoranskog dvorišta je i radnja sa suvenirima, preko puta klupe od šarenih pločica – asulehosa (azulejos).
.
U okviru restorana nalazi se suvenirnica, kao i jedna preko puta ulice. I obe ćete pronaći slične suvenire: keramička zvona, činije i bokale, figure Don Kihota i Sančo Panse, šafran, drvene štapove, razglednice i druge sitnice u stilu Kastilje La Manče.
.
.
.
.
 |
| Puerto Lapiće, gostionica Venta del Quijote u kojoj je Don Kihote proglašen za viteza © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
 |
| Puerto Lapiće, Venta del Quijote © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
 |
| Puerto Lapiće, Gostionica Don Kihota © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
Najpoznatije mesto na ruti romana Don Kihot, nalazi se oko dvadeset kilometara severnije – na hrbatu izduženog brda, visoko iznad gradića Konsuegre (Consuegra). Još iz daljine, sa autoputa nazire se pastoralni krajolik koji čini dvanaest u red poređanih belih vetrenjača iz XVII veka i ostaci srednjovekovnog zamka između njih, na mestu gde se naš junak Don Kihote junački borio protiv džinova – vetrenjača. U jedinoj koja je potpuno rekonstruisana, unutar kružnog, gornjeg nivoa videli smo očuvan pogon vetrenjače i krov koji se okretao u smeru vetra. Kada smo u kasno popodne stigli do najviše tačke brda – do samog kraja asfaltnog puta i poslednjih, belih vetrenjača u nizu, u hladu jedne od njih zastali smo kako bi posmatrali mesto Konsuegru u podnožju, beživotne žute doline na nadmorskoj visini od oko sedamsto metara i udaljene brežuljke u okruženju.
.
.
2005. godine, u poslednjem izdanju romana Don Kihot na srpskom jeziku, prevodom u saradnji sa Generalnom direkcijom za knjigu, arhive i biblioteke Ministarstva za obrazovanje, kulturu i sport Kraljevine Španije, usvojeno je da je pravilniji naziv književnog junaka u prevodu na srpski – Don Kihote.
.
.
 |
| Konsuegra, vetrenjače sa kojima se „borio“ Don Kihote © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
 |
| Konsuegra © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
.
Kastilja La Manča poznata je po nepreglednim plantažama šafrana, specifičnom cveću nežnih ljubičastih cvetova, sa žuto-narandžastim tučkom i prašnicima – jedinim delovima biljke koji se kao začin koriste u ishrani. Šafran je u Španiju stigao u srednjem veku sa Mavarima, koji su najvećim delom Španije (i Portugala) vladali skoro 700 godina i kao čest začin arapske kuhinje odomaćio se i u lokalnoj. Danas je obavezan sastojak španskog nacionalnog jela – paelje, čiji se pirinač žuti upravo od sušenog šafrana. Za „bojenje“ pirinča, danas se ne koristi čist šafran već se u začin ubacuje tek nekoliko procenata istog. Razlog ovome je cena sušenog šafrana – najskupljeg začina na svetu, čiji je jedan gram skuplji od grama zlata. U oktobru kada se šafran bere, u Konsuegri se organizuje lokalno, mesno takmičenje u odvajanju tučka i prašnika od ostatka cveta. Potrebno je oko sto pedeset cvetova šafrana, da bi se izdvojio samo jedan gram sušenog začina ove biljke.
.
.
 |
| Kastilja La Manča, šafran: 1 gr = 4,5 evra © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
 |
| Kastilja La Manča, Las Virtudes © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
.
U samom središtu zemlje, osamdeset kilometara južno od Madrida, na vrhu brda okruženog rekom nalazi se jedan od najlepših gradova Španije i njena stara prestonica – Toledo. Kada smo mu – dolazeći s juga, prišli sasvim blizu i ugledali ga ispred sebe – sa suprotne strane reke, postalo je jasno koliki je značaj u srednjem veku imao njegov geografski položaj. Čitav omanji grad podignut visoko na brdu, u čijem podnožju duboko u kanjonu – i naizgled u punom krugu, teče reka Taho (Tajo), nalik je prirodnom utvrđenju. U kasno popodne, s platoa na drumu koji vodi duž oboda susednog brda, posmatrali smo Toledo koji sa ovog mesta ostavlja romantičnu sliku u oku posmatrača. Gotovo sve panoramske slike grada fotografisane su sa ovog mesta, a pre nekoliko vekova – El Greko (El Greco) – Grk poreklom sa Krita i čuveni dvorski slikar španskog kralja, odavde je ovekovečio pejzaž Toleda u oluji, na svom platnu.
.
.
.
.
 |
| Toledo © Ivana Dukčević |
.
.
.
.
.
.
El Greko, Toledo (1596 – 1600, Metropolitan Museum of Art, Njujork)
.
.
.
.
.