SRBIJA (Serbia) – Arheološko nalazište Viminacijum (Viminacium)

SRBIJA (Serbia) – Arheološko nalazište Viminacijum (Viminacium)

 

 

 

 

Arheološko nalazište

.

Viminacijum (Viminacium)

 

 

 

 

Teritorije zemalja zapadnog Balkana imale su istorijsku sreću, da su se u antičko vreme našle na raskršću prvih evropskih civilizacija – Grčke i Rima. Iako antička Grčka nije sezala severnije od današnjeg krajnjeg juga Srbije, u našoj zemlji postoji nekoliko veoma veoma značajnih nalazišta iz perioda vladavine antičkog Rima. Većina ovih nalazišta – pa i Viminacijum, bila su podignuta kao veliki rimski vojni logori (neki od poznatijih u Srbiji su i: Sremska Mitrovica – Sirmuim, BeogradSIngidunum, a u okruženju na primer Zagreb, Ljubljana, Kotor). Vojni logori kontrolisali su protok ljudi i robe duž rimskih drumova, i važili za značajne centre od kojih je ekonomski zavisilo lokalno stanovništvo. Farmeri koji su na ovim prostorima sadili pšenicu, voće ili povrće, prodavali su plodove svog rada vojnicima iz logora čime su ostvarivali kontinuirani prihod. Na taj način, oko vojnih logora nicala su i nova naselja, od čijeg su rada zavisili stanovnici logora, i postepeno se pretvarali u gradove.

 

 

 

 

Ulaz u Arheološko nalazište Viminacijum © Ivana Dukčević

 

 

 

 

 

Maketa Viminacijuma / Foto © Sadko / Wikipedia

 

 

 

 

 

Viminacijum je bio jedan od najznačajnijih logora rimskih legija na Dunavu, čija je namena bila da osigura severne granice Rimskog carstva. Sazidan je u I veku naše ere na ušću Mlave u Dunav – na strateškom raskršću puteva, i svoj život delimično nastavio i nakon pada zapadnog Rimskog carstva – sve do VII veka. Viminacijum je bio najznačajniji grad rimske provincije Gornje Mezije (Moesia Superior) – njena prestonica – administrativni, vojni i trgovački centar sa statusom municipiuma (municipium), a zatim i kolonije (colonia) – grada sa punom autonomijom. Legijski logor grada (castrum), bio je ključna tačka u odbrani mezijskog Podunavlja. Podizanje prvog kamenog utvrđenja na mestu današnjeg Viminacijuma, vezuje se za legiju koja je nosila naziv VII Claudia i koja je ovde bila stacionirana tokom antičkog perioda. Iako se danas obala Dunava nalazi na oko 3,5 km udaljenosti od nalazišta, kao i u slučaju mnogih drugih antičkih gradova – koji su nekada bili luke (Efes u Turskoj, na primer), u periodu starog veka i Dunav je bio u neposrednoj blizini grada, kao jedna od trgovačkih ruta. Smatra se da je logor Viminacijum opustošen tokom najezde Huna 441. godine i više nikada nije potpuno obnovljen.

 

Značaj Viminacijuma je u tome što na ovom mestu nad antičkim ostacima nikada nije podignuto savremeno naselje, te je istraživanje rimskog grada u potpunosti moguće, za razliku od na primer Beograda, Niša ili Sremske Mitrovice čiji se ostaci nalaze ispod današnjih gradova što onemogućava detaljnija istraživanja. Nalazište Viminacijum se danas nalazi usred žitnih polja nadomak Kostolca, blizu termoelektrane i rudnika uglja. Iz snimaka avionom – iz vazduha, ali i iz georadarskih i geomagnetnih snimaka lokaliteta, dobijena je prava slika logora sa graničnim bedemima, kapijama, kulama i upravnom zgradom (praetorium), koje su se pre iskopavanja nalazile ispod zemlje.

 

 

 

 

 

Viminacijum, pogled na TE Kostolac © Ivana Dukčević

 

 

 

 

 

Viminacijum © Ivana Dukčević

 

 

 

 

 

Arheološki park Viminacijum, podeljen je na nekoliko celina:

 

 

 

Severna – Glavna kapija legijskog logora 

 

Prilikom iskopavanja 2002. i 2003. godine, na arheološkom nalazištu Viminacijum pronađeni su ostaci glavne, severne ulazne kapije u logor (Porta praetorica), sa masivnim popločanjima, bogato ukrašenim arhitektonskim elementima i ostavom bronzanog novca (IV – V vek).

 

 

 

 

 

Viminacijum, glavna – severna ulazna kapija u logor Porta praetorica / Foto © www.viminacium.org.rs

 

 

 

 

 

Viminacijum, glavna – severna ulazna kapija u logor Porta praetorica / Foto © www.viminacium.org.rs

 

 

 

 

 

Rimske terme

 

Terme (thermae) – javna kupatila, pojavljuju se prvi put tokom Rimskog carstva. S obzirom na nepostojanje kupatila u gradskim, kućnim uslovima (stambene zgrade – insulae), Rimljani su terme koristili za održavanje higijene, ali i za odmor i celodnevne društvene aktivnosti kojima je često prisustvovala čitava porodica, njihovi kućni robovi. Često, u termama su se sastajali poslovni partneri i sklapali poslovi. Vrlo često, u kompleksu gradskih termi nalazili su se park, biblioteke, itd. Viminacijumske terme, specifičnog arhitektonskog rešenja i veoma raskošne (očuvani su ostaci fresko-dekoracije), bile su u upotrebi između I i IV veka. Tokom arheoloških iskopavanja pronađeno je ukupno 5 konhi od kojih su 4 bile u funkciji tepidarijuma (tepidarium – bazeni sa toplom vodom) dok je peta predstavljala frigidarijum (frigidarium – bazen sa hladnom vodom). Terme su očuvane u nivou hipokausta (deo ispod nivoa termi, gde se ložila vatra i zagrevao pod termi i voda za kupanje). Pod starijih termi koji se nalazio na stubićima od opeka bio je prekriven mozaikom. Veliki broj žižaka ukazuje na činjenicu da su terme korišćene i tokom noćnih sati.

 

 

 

 

 

 

Viminacijum, ostaci termi © Ivana Dukčević

 

 

 

 

 

Viminacijum, ostaci termi © Ivana Dukčević

 

 

 

 

 

 

Rimski amfiteatar

 

Iako su prvi teatri nastali u antičkoj Grčkoj, prvi amfiteatri na Apeninskom poluostrvu podignuti su u Etruriji (područje današnje Toskane), u početku od drveta. Kasnije kamene, rimske elipsaste ili ovalne građevine – nastale u doba Republike, imale su podijum – arenu u središtu – pokrivenu peskom, i uzdignut auditorijum (cavea) raspoređen stepenasto u krug. U prizemnom delu tribina, nalazile su se lože za najistaknutije članove društva (tribunalia). Amfiteatri su zidani radi održavanja različitih spektakla, koji su obuhvatali: gladijatorske borbe (munus gladiatorum), borbe između divljih životinja, borbe gladijatora i životinja, lov na životinje (venationes), pomorske bitke (naumachiae), egzekucije osuđenika (damnatio ad bestias) i druga nadmetanja. Postojali su vojni amfiteatri – uz vojna uporišta, i civilni – u okviru naselja, kao i privremeni i stalni amfiteatri – na ravnom terenu ili uz oslonac na prirodne ili veštačke nasipe.

 

Viminacijumski amfiteatar nalazi se u severoistočnom uglu grada, oko 50 metara od legijskog logora. Nakon geofizičkih snimanja, 2007. godine započeta su sistematska arheološka iskopavanja ovog objekta. Prilikom izgradnje amfiteatra, južni deo građevine podignut je tako da se oslanja na prirodni nasip, dok su zapadni, istočni i severni podignuti na veštačkim nasipima. Pronađeni su ostaci drenažnog sistema i prostorija za držanje životinja. Prvi amfiteatar s početka II veka, bio je podignut od drveta, dok se krajem II veka gradi nov u kombinaciji kamena i drveta, dimenzija 84 x 74 metara. Amfiteatar je mogao da primi oko 7000 posetilaca. Podizanjem drvenih tribina, amfiteatar je nakon nekoliko vekova ponovo postao prostor gde se planira odvijanje različitih sadržaja.

 

 

 

 

Viminacijum, ostaci amfiteatra / Foto © www.viminacium.org.rs

 

 

 

 

 

Viminacijum, rekonstrukcija amfiteatra / Foto © www.viminacium.org.rs

 

 

 

 

 

Mauzolej (u kojem se pretpostavlja da je sahranjen rimski imperator Hostilijan)

 

Mauzolej podignut iz kamenih blokova, ima kvadratnu osnovu dimenzija 20 x 20 metara i ukrašen je stubovima. U središnjem delu pronađena je građevina od zelenog škriljca zalivenog malterom, u čijem se centralnom delu nalazi grobnica. Pokojnik je spaljen na licu mesta (Rimljani su praktikovali kremaciju, za razliku od potonjih hrišćana) i osim nabačenog tankog sloja zemlje prostor gde se nalazi telo zatvoren je kamenom i zacementiran krečnim malterom (ovaj način sahrane poznat je kao bustum, i veoma retko se nalazi). Arheolozi koji rade u okviru nalazišta Viminacijum, tvrde da sa sigurnošću mogu da potvrde da je na ovom mestu sahranjena osoba koja je u rimskoj hijerarhiji zauzimala izuzetno visoko mesto (osteološki materijal iz mauzoleja predat je na DNK analizu), i sumnja se da je u pitanju mladi rimski car Hostilijan. Kao i većina istih, mauzolej je opljačkan još krajem starog veka. U neposrednoj blizini mesta spaljivanja, u okviru mauzoleja je pronađeno dvadesetak predmeta od zlata, među kojim i pozlaćena kopča (fibula).

 

Osim monumentalne grobnice, u istraživanjima na području Viminacijuma otkriveno je preko 13.000 grobova koji pripadaju periodu od IV veka pre naše ere do VI veka naše ere. Na prostoru južnih viminacijumskih nekropola najstarija pripada Keltima koji su ovde boravili krajem IV i početkom III veka pre naše ere. Pronađeni su raznovrsni oblici grobova sa kremiranim ostacima, a najrasprostranjeniji grobni oblik su obične ili etažne rake. Pronađeno je i nekoliko grobova u obliku bunara i urni. Tokom više od 25 godina istraživanja, u grobovima je pronađeno preko 30.000 predmeta, među kojim 700 zlatnih od kojih su mnogi unikati.

 

 

 

 

 

Viminacijum, mauzolej © Ivana Dukčević

 

 

 

 

 

Rimski novčići sa likom mladog cara Hostilijana (Hostilian), iskovani za vreme njegove kratke vladavine

 

 

 

 

 

Viminacijum, grobnice © Ivana Dukčević

 

 

 

 

 

Viminacijum, grobnice © Ivana Dukčević

 

 

 

 

 

Mamut park  

 

Godine 2009, u Viminacijumu je otkriven prvi skelet mamuta – jedinog na našim prostorima pronađenog na mestu gde je uginuo. Prilikom iskopavanja uglja 2012. godine, u slojevima ugljenokopa pronađeno je još kostiju mamuta za koje se smatra da su delovi nekoliko skeleta. Smatra se da ostaci ovog praistorijskog mamuta potiču iz perioda miocena, i da je starost skeleta oko 5.000.000 godina. Za prvi mamut koj je pronađen, naučnici misle da je u pitanju ženka starosti oko 60 godina, visine oko 4,5 metra i težine oko 10 tona. Blizu mesta gde je pronađena, podignut je „mamut park“ za decu i krovna konstrukcija nad prostorijom u kojoj je smešten skelet. Zanimljivo je da je najveće „groblje mamuta“ do sada (oko 60 – 80 jedinki) otkriveno 2019. i 2020. severno od Meksiko sitija – prestonice Meksika, prilikom kopanja temelja za novi aerodrom.

 

 

 

 

 

 

Viminacijum, ostaci ženke mamuta / Foto © www.viminacium.org.rs

 

 

 

 

 

Viminacijum, ostaci ženke mamuta / Foto © www.viminacium.org.rs

 

 

 

 

 

 

Viminacijum, ostaci mamuta / Foto © www.viminacium.org.rs

 

 

 

 

 

 Naučno-istraživački i turistički centar – Domvs Scientiarvm Viminacium

 

Arheološka istraživanja Viminacijuma sprovedena su u više navrata. Prva naučna iskopavanja započeo je Mihailo Valtrović 1882. godine sa 12 zatvorenika jer država nije imala dovoljno sredstava da mu obezbedi bolju radnu snagu. Istraživanja je 1902 – 1903 godine nastavio je Miloje Vasić – prvi srpski školovani arheolog, u vreme kada je u zvaničnoj poseti nalazištu bila kraljica Draga. Prilikom posete, kraljica je dala donaciju u vidu 100 zlatnika kako bi pomogla nastavak istraživanja, i njen prilog smatra se prvom donacijom namenjenom naučnim istraživanjima antičkih gradova u Srbiji. Radove na Viminacijumu nastavio je Arheološki institut, koji 1973. godine pokreće projekat na prostoru južnih nekropola gde je podignuta Termoelektrana “Kostolac B”. Tokom 1990-tih, istraživanja su vršena periodično. Od 2002. godine, sistematski se vrše paralelno arheološka i multidisciplinarna istraživanja na prostoru rimskog grada, legijskog logora i rimskih nekropola, i nalazište otvara za turističke posete. Viminacijum – prvi arheološki park u ovom delu Balkana, otvoren je tokom cele godine (ne radi samo 1. januara), a na poseban zahtev i tokom noći.

 

 

 

 

 

Viminacijum, fotografije iz podzemnih grobnica oslikanih freskama © Ivana Dukčević

 

 

 

 

 

Da li ste znali?

 

 

… da u turističkoj ponudi Arheološkog parka Viminacijum postoji smeštaj u u sobama u okviru vizitorskog centra (jednokrevetne, dvorevetne ili porodični sobe, i hostelski smeštaj), i da je tokom boravka moguća degustacija antičke rimske hrane (rimski ručak, doručak i večera). U okviru nalazišta postoji i zanatski centar sa pećima za proizvodnju keramike i opeke.

 

 

 

 

Viminacijum. „Mamut park“ / Foto © www.viminacium.org.rs

 

 

 

 

Srbija Viminacium, Srbija Viminacium, Srbija Viminacium, Srbija Viminacium, Srbija Viminacium, Srbija Viminacium

error: Zabranjeno kopiranje članaka i preuzimanje slika.